Vì sao nhiều dự án giao thông trọng điểm chậm tiến độ, đội vốn?

24 DỰ ÁN CHƯA HOÀN THÀNH

Thừa ủy quyền của Thủ tướng ký báo cáo gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về giám sát chuyên đề và chất vấn trong nhiệm kỳ khóa XIV về lĩnh vực giao thông - vật tải (GTVT), Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể cho biết, đến nay đã có 24/48 công trình giao thông trọng điểm được đưa vào khai thác, sử dụng. Các công trình đưa vào khai thác đều cơ bản đảm bảo chất lượng theo yêu cầu thiết kế, an toàn.

Trong 24 dự án chưa hoàn thành, theo ông Thể, có 12 dự án đang triển khai thi công và 12 dự án đang trong giai đoạn chuẩn bị triển khai. Bộ GTVT đã tập trung hoàn thành đưa vào khai thác và khởi công xây dựng một số dự án lớn, như đường cao tốc Hòa Lạc - Hòa Bình, Pháp Vân - Cầu Giẽ; hầm Cù Mông thuộc tổ hợp hầm Đèo Cả; cầu Cao Lãnh, cầu Vàm Cống; Cảng Lạch Huyện; khởi công 3 đoạn đầu tiên của cao tốc Bắc - Nam phía Đông (Cam Lộ - La Sơn, Cao Bồ - Mai Sơn và cầu Mỹ Thuận 2).

Bộ GTVT cũng cơ bản hoàn thành Báo cáo thẩm định Dự án đầu tư Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1; khởi công 2 Dự án cải tạo, nâng cấp đường cất hạ cánh, đường lăn của cảng hàng không quốc tế Nội Bài và Tân Sơn Nhất triển khai theo hình thức cấp bách, khẩn cấp; phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án nhà ga T3 Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất; hoàn thành công tác phê duyệt điều chỉnh dự án của một số dự án trọng điểm (2 dự án đường sắt đô thị TPHCM) làm cơ sở triển khai các bước tiếp theo.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Thể thừa nhận, tại một số công trình, dự án trọng điểm đang triển khai vẫn còn khó khăn mà nguyên nhân chủ yếu là do vốn đầu tư không đáp ứng yêu cầu, cơ chế giải ngân phức tạp, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng hạn chế...

Vẫn theo ông Thể, việc một số dự án lớn hơn 10.000 tỷ đồng khi điều chỉnh tổng mức đầu tư cần báo cáo Quốc hội thông qua do hình thành yếu tố quan trọng quốc gia đã gây ảnh hưởng đến tiến độ chung của nhiều dự án đang và sắp triển khai.

TRÁCH NHIÊM TRƯỚC HẾT THUỘC CHỦ ĐẦU TƯ

"Điểm danh" các dự án chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể chia sẻ, dự án đường cao tốc Bến Lức - Long Thành đến nay sản lượng đạt khoảng 78,19% (chậm 17,20%). Lý do chậm tiến độ được ông Thể nêu ra là do bị dừng giải ngân vốn nước ngoài và vốn đối ứng. "Bộ GTVT đã báo cáo Chính phủ và phối hợp với các bộ, ngành để tháo gỡ các vướng mắc" - ông Thể cho biết.

Tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông chậm tiến độ kéo dài

Đến thời điểm này, dù khó khăn về mặt pháp lý đã được tháo gỡ nhưng dự án vẫn còn vướng mắc do chưa bố trí được nguồn vốn để thực hiện. Hiệp định vay chỉ còn hơn 1 tháng nữa sẽ kết thúc, nên việc hoàn tất các thủ tục để gia hạn cần phải rất khẩn trương.

Thông tin về dự án "ồn ào" nhiều năm nay là tuyến đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông (Bộ GTVT làm chủ đầu tư), ông Thể cho biết, đã cơ bản hoàn thành công tác xây dựng, lắp đặt thiết bị, hiện đang hoàn thiện hồ sơ, thủ tục pháp lý; vận hành thử toàn hệ thống và đánh giá an toàn hệ thống.

Dự án đang được khắc phục một số tồn tại để đảm bảo yêu cầu so với thiết kế làm cơ sở để tiến hành nghiệm thu. "Bộ GTVT đang chỉ đạo xây dựng kế hoạch bàn giao đưa dự án vào khai thác trong thời gian sớm nhất khi có đủ điều kiện" - ông Thể nói. "Điều kiện" này được hiểu là việc hoàn thành chứng nhận an toàn hệ thống và được Hội đồng nghiệm thu Nhà nước chấp thuận.

Lý giải khó khăn dự án gặp phải, ông Thể cho rằng, dịch bệnh Covid-19 đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ của dự án. Đến nay, các nhân sự của Tổng thầu, Tư vấn giám sát, Tư vấn đánh giá an toàn hệ thống (Tư vấn ACT) vẫn chưa thể sang Việt Nam tiếp tục thực hiện dự án do khó khăn trong các thủ tục cấp visa, vận chuyển đưa đón nhân sự, cách ly phòng chống dịch bệnh.

Để các dự án chậm tiến độ, người đứng đầu ngành GTVT khẳng định, về cơ bản, trách nhiệm trước tiên thuộc về các chủ đầu tư. Tuy nhiên, các yếu tố chủ quan khác, theo ông Thể, cũng là nguyên nhân chính như vấn đề chậm giải phóng mặt bằng, công tác tái định cư kéo dài, thiếu mặt bằng sạch bàn giao cho nhà thầu thi công là nguyên nhân chính dẫn đến chậm tiến độ tại nhiều dự án, đặc biệt là các dự án đường sắt đô thị. Trách nhiệm này, ông Thể nhận định, thuộc địa phương, chủ đầu tư thực hiện công tác giải phóng mặt bằng.

Liên quan đến việc tăng tổng mức đầu tư dự án, ông Thể nhấn mạnh đến nguyên nhân chính là do chất lượng công tác lập, thẩm định dự án đầu tư. Đặc biệt đối với các dự án đường sắt đô thị, do chưa có kinh nghiệm với loại hình mới này nên tư vấn lập dự án tính toán tổng mức đầu tư chưa xác thực với tình hình thực tế, phải điều chỉnh nhiều nội dung thiếu sót và chưa phù hợp trong thiết kế cơ bản ban đầu (như điều chỉnh mặt bằng và kết cấu nhà ga ngầm; kết cấu nhịp cầu cạn của đoạn tuyến đi trên cao; bổ sung kết cấu nhà ga ngầm...).

Ngoài ra, yêu cầu điều chỉnh quy mô đầu tư cũng dẫn đến tình trạng tăng tổng mức đầu tư mà trách nhiệm thuộc về chủ đầu tư, tư vấn thực hiện dự án...