Thống kê của Chính phủ từ 1-8-2018 đến 31-7-2019 cho thấy, tình hình khiếu nại, tố cáo của công dân vẫn diễn biến phức tạp, nhất là trong thời gian diễn ra các sự kiện chính trị quan trọng (kỳ họp Trung ương, Quốc hội, cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ -Triều tại Hà Nội...) và các ngày nghỉ lễ, tết.
Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái
Nhiều đoàn đông người và công dân của một số địa phương thường xuyên tập trung lên các cơ quan Trung ương khiếu nại, tố cáo dài ngày, như công dân của TP.Hà Nội (khiếu kiện công dân ở phường Dương Nội, các dự án tại quận Bắc Từ Liêm), TP.HCM (Khu đô thị Thủ Thiêm, Khu công nghệ cao quận 9, khiếu kiện đất đai tại quận 12), Hưng Yên (dự án Ecopark tại huyện Văn Giang)...
Các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Giang, Ninh Bình, Quảng Ninh, Lâm Đồng, Gia Lai, Bình Phước, Đắk Lắk, Bình Định, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Hà Tĩnh, Tây Ninh, An Giang, Tiền Giang, Bạc Liêu… cũng có nhiều công dân khiếu kiện tại Trung ương.
Khiếu nại, tố cáo, theo ông Khái, diễn biến phức tạp tại các lĩnh vực liên quan đến môi trường, đất nông - lâm trường và quyền của người mua nhà ở một số dự án sai phép, nhà ở trong các khu nghỉ dưỡng….
Đáng chú ý, một số vụ việc khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai, đầu tư xây dựng khu đô thị, khu công nghiệp có quy mô lớn nhưng việc xem xét, giải quyết quyền lợi của người bị thu hồi đất chưa thấu đáo, kịp thời nên tiếp tục diễn ra rất gay gắt mà điển hình là khiếu nại, tố cáo của công dân Khu đô thị Thủ thiêm, TPHCM.
“Hầu hết khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp là các vụ việc cũ chưa được giải quyết dứt điểm hoặc những vụ việc đã được cơ quan nhà nước giải quyết hết thẩm quyền, các cấp, ngành kiểm tra rà soát nhưng công dân không đồng ý tiếp tục khiếu kiện với thái độ bức xúc, gay gắt” – báo cáo nêu rõ.
So với năm 2018, Tổng Thanh tra Lê Minh Khái cho biết, tuy tổng số đơn thư các loại (khiếu nại, tố cáo; kiến nghị, phản ánh) giảm 7%, số vụ việc khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan hành chính nhà nước giảm 3%, số đoàn đông người giảm 0,6% nhưng số lượt công dân đến các cơ quan nhà nước khiếu nại, tố cáo, kiến nghị phản ánh tăng 4,3%.
Cụ thể, về khiếu nại, so với năm 2018 giảm 5,5% số đơn và giảm 6,8% số vụ việc thuộc thẩm quyền. Số đơn khiếu nại về lĩnh vực đất đai tiếp tục chiếm đa số trong tổng số đơn khiếu nại (67,7% tăng 5,9% so với năm 2018), trong đó tập trung chủ yếu vào các vấn đề như: thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, khiếu nại, tranh chấp đất đai có nguồn gốc là đất do nông, lâm trường quản lý, liên quan đến sử dụng đất an ninh, quốc phòng, việc chuyển đổi mô hình chợ truyền thống, khiếu kiện, tranh chấp tại các dự án bất động sản, thu phí tại các trạm BOT(như tại một số trạm BOT Bờ Đậu, Thái Nguyên; BOT Mỹ Lộc, Nam Định, BOT Bắc Thăng Long, Nội Bài; BOT Hòa Lạc, Hòa Bình; BOT T2, An Giang…).
Khiếu nại trong lĩnh vực tư pháp chiếm 4,7%, về chính sách, chế độ cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, người có công chiếm 6,1%, còn lại là các lĩnh vực khác.
Về tố cáo, so với năm 2018 giảm 11,3% số đơn nhưng tăng 6,6% số vụ việc thuộc thẩm quyền. Một số địa phương có số vụ việc tố cáo tăng nhiều so với năm 2018 là: Vĩnh Long (12/5 vụ, 140%), Bình Phước (93/46, 102%), Phú Thọ (28/15, 86%), Quảng Trị (12/8, 66%), Tuyên Quang (78/47, 66%), Nghệ An (177/110, 61%), Lâm Đồng (119/74, 61%), Nam Định (79/50, 58%), Hà Tĩnh (168/159, 54%)…
Nội dung chủ yếu là tố cáo cán bộ, công chức lợi dụng chức vụ, quyền hạn cố ý làm trái trong quản lý, thực thi công vụ; bao che cho cấp dưới gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và Nhà nước. Một số trường hợp người khiếu nại chuyển sang tố cáo, chủ yếu là do kết quả giải quyết khiếu nại chưa đáp ứng được nguyện vọng của người khiếu nại.
Cũng theo báo cáo, trong tổng số đơn tố cáo, nội dung tố cáo trong lĩnh vực hành chính chiếm tỉ lệ 66,5% (tăng 1,2% so với năm 2018). Tố cáo trong lĩnh vực tư pháp chiếm tỉ lệ 5,1%, chủ yếu là tố cáo cán bộ các cơ quan tiến hành tố tụng thiếu khách quan trong giải quyết các vụ án; tố cáo cán bộ, công chức có hành vi tham nhũng chiếm tỉ lệ 1,9%, giảm 0,3% so với năm 2018.
Nêu nguyên nhân của tình trạng trên, Chính phủ cho rằng một số cơ chế, chính sách pháp luật còn bất cập, chưa phù hợp, nhất là trong lĩnh vực đất đai. Bên cạnh đó, công tác quản lý nhà nước còn nhiều hạn chế, yếu kém, vi phạm. Việc thanh, kiểm tra còn hạn chế, bất cập và chưa kịp thời, nhất là đối với một số lĩnh vực hay xảy ra khiếu kiện ở một số địa phương.
Một số công chức thiếu trách nhiệm khi thi hành nhiệm vụ, công vụ, khi làm việc, tiếp xúc, giải quyết công việc với công dân, thậm chí có trường hợp gây phiền hà, sách nhiễu, vụ lợi cá nhân, ảnh hưởng quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, dẫn đến công dân bức xúc, phát sinh khiếu nại, tố cáo.
Trong khi đó, công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo còn có những hạn chế nhất định, Thủ trưởng cơ quan hành chính ở một số nơi chưa thực hiện nghiêm theo quy định của pháp luật.
Còn tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, thiếu quyết tâm trong việc tiếp công dân, đối thoại với dân, xem xét, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Một số vụ việc liên quan đến quyền và lợi ích của dân giải quyết chậm (hoặc không giải quyết), công dân khiếu nại, tố cáo nhiều lần, thậm chí có những vụ việc giải quyết không đúng chính sách, pháp luật, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, dẫn đến công dân bức xúc, khiếu nại, tố cáo gay gắt…