Thiếu điện là do EVN vận hành hệ thống mất cân đối

Điều độ, vận hành hệ thống điện mất cân đối

Ngày 12/7, Bộ Công Thương công bố KLTT về quản lý, điều hành cung cấp điện của EVN và các đơn vị liên quan. KLTT này đã được Bộ trưởng Bộ Công Thương ký ban hành ngày 10/7/2023. Đợt thanh tra này được thực hiện theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, trong bối cảnh thiếu điện gay gắt, phải cắt điện luân phiên nhiều nơi ở miền Bắc từ tháng 5 vừa qua. Thủ tướng giao Bộ trưởng Bộ Công Thương chỉ đạo thành lập đoàn thanh tra chuyên ngành theo quy định của pháp luật về quản lý và cung ứng điện của EVN từ ngày 01/01/2021 đến ngày 01/6/2023 và phải hoàn thành trước ngày 10/6/2023.

Theo KLTT vừa được Bộ Công Thương công bố, nguy cơ thiếu điện, đặc biệt là ở miền Bắc đã được cảnh báo cách đây vài năm, khi nhu cầu sử dụng điện tăng cao, trong khi các nguồn điện bổ sung chậm đưa vào vận hành. Giai đoạn 2021 - 2023, EVN chậm đầu tư, hoàn thành nguồn và lưới điện, chậm khắc phục sự cố tổ máy tại một số nhà máy nhiệt điện, làm giảm khả năng cung cấp điện, dẫn đến bị động về nguồn điện, thiếu dự phòng an ninh năng lượng.

Thanh tra cũng chỉ ra EVN không chấp hành nghiêm Chỉ thị số 29/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, các quyết định, chỉ thị, văn bản chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Công Thương về kế hoạch cung ứng điện, biểu đồ cung cấp nhiên liệu cho sản xuất điện, làm bị động trong việc chuẩn bị nguồn điện, giảm dự phòng an ninh năng lượng. Công tác điều độ, vận hành hệ thống điện mất cân đối trong huy động các nguồn điện tại nhiều thời điểm. EVN cũng bị quy trách nhiệm để gián đoạn cung ứng điện trên diện rộng, đặc biệt là khu vực miền Bắc từ nửa cuối tháng 5-2023 đến trung tuần tháng 6, gây bức xúc trong dư luận, ảnh hưởng đến đời sống của người dân, hoạt động sản xuất, kinh doanh và môi trường thu hút đầu tư.

Thi công đường dây 500kV mạch 3 kéo dài

Với những vi phạm trên, Bộ Công Thương đề nghị Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm, xử lý hoặc kiến nghị xử lý đối với Hội đồng thành viên EVN cũng như các cá nhân có liên quan.

Đến thời điểm hiện nay, EVN và các tổng công ty phát điện thuộc EVN nắm hơn 38% nguồn điện, còn lại là các nguồn của Tập đoàn Than - Khoáng sản (TKV), Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), các nhà máy BOT, điện tái tạo của tư nhân. Vì vậy, KLTT cũng yêu cầu TKV, PVN kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm và xử lý tập thể, cá nhân liên quan đến cung ứng than và khí cho sản xuất điện. Thanh tra yêu cầu các đơn vị này có biện pháp quản lý, điều hành cung cấp điện và chủ động khắc phục các tồn tại, không để tình trạng thiếu, cắt điện tái diễn trong thời gian tới.

Trách nhiệm lớn nhất thuộc về trung tâm điều độ hệ thống điện quốc gia

Từ cuối tháng 5/2023, Hà Nội và nhiều địa phương tại miền Bắc, Bắc Trung Bộ có những ngày thiếu điện rất nghiêm trọng. Thủy điện - nguồn cung điện chính cho miền Bắc - sụt giảm huy động vì hạn hán. Còn nhiệt điện thì một số tổ máy gặp sự cố kéo dài, với công suất không huy động được khoảng 2.100 MW. Đầu tháng 6, nhiều doanh nghiệp có nhà máy tại khu công nghiệp ở Bắc Ninh, Hà Nội, Bắc Giang cho biết, đã bị cắt điện nhiều giờ, liên tục trong tuần. Theo báo cáo Chỉ số niềm tin kinh doanh (BCI) quý II/2023, các doanh nghiệp Châu Âu tại Việt Nam phản ánh việc sản xuất gặp khó khăn do thiếu điện.

EVN cho biết sẽ kiểm điểm trách nhiệm tổ chức, cá nhân liên quan trong việc phải tiết giảm điện thời gian qua để rút kinh nghiệm, khắc phục. Tập đoàn này cũng đang tính toán, phân tích kịch bản và nghiên cứu giải pháp để thực hiện tốt hơn cung ứng điện các năm tới. Rõ ràng trách nhiệm để xảy ra thiếu điện là của EVN nói chung, nhưng trách nhiệm lớn nhất vẫn thuộc về Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia. Đó cũng là lý do khiến ông Nguyễn Đức Ninh (Giám đốc Trung tâm này) bị đình chỉ chức vụ từ ngày 14/6/2023 để phục vụ công tác thanh tra việc cung ứng điện.

Trách nhiệm của Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia là đơn vị trực tiếp vận hành hệ thống điện. Đây là nhiệm vụ quan trọng nhất của trung tâm này, với những chuyên gia điện giỏi nhất, có nhiệm vụ vận hành hệ thống điện ổn định, không để xảy ra các sự cố điện. Khi Trung tâm này vận hành hệ thống điện, thị trường điện quốc gia thì phải dự báo trước những khó khăn về điều kiện thời tiết, nguyên vật liệu đầu vào, nguồn cung, từ đó đưa ra các giải pháp để không xảy ra tình trạng thiếu điện. Nhưng rõ ràng Trung tâm này đã không làm được những nhiệm vụ rất quan trọng trên trong thời gian qua.

Người dân Hà Nội chống chọi với cái nóng và cúp điện vào đầu tháng 6/2023

Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia dự báo kém, trong khi hoàn toàn có thể biết nhiều nhà máy thủy điện trong cả nước sẽ thiếu nước, về "mực nước chết" trong mùa khô, nhưng lại không có các kịch bản chủ động để ứng phó và vạch ra biện pháp xử lý khủng hoảng. Rồi lại thêm thiếu than cho các nhà máy nhiệt điện, trong khi nhiều nhà máy nhiệt điện đang sửa chữa, bảo dưỡng.

Tất nhiên trách nhiệm của Bộ Công Thương, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp cũng rất lớn. Hai cơ quan này có vai trò chỉ đạo, điều hành các đơn vị trực thuộc như TKV, PVN phối hợp với nhau để bảo đảm đủ điện cho sản xuất. Các chuyên gia ngành điện cho rằng, cần xem lại vai trò của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp trong vai trò "tổng quản" đầu tư các dự án điện, cũng như cách phối hợp giữa các tập đoàn nhà nước trong việc bảo đảm cung cấp điện; phối hợp với các cơ quan liên quan giải quyết các vấn đề về tài chính, nhân lực, chiến lược phát triển của EVN, TKV, PVN trong việc đầu tư dự án, để không xảy ra tình trạng chậm tiến độ dẫn đến thiếu điện, thiếu nguồn.

Chậm hoàn thành dự án đường dây 500kV mạch 3 kéo dài

Một khuyết điểm nghiêm trọng khác là thiếu vai trò chiến lược trong đầu tư truyền tải. Mới đây, Bộ Công Thương chủ trì cuộc họp để bàn và thống nhất những giải pháp đẩy nhanh tiến độ Dự án đường dây 500kV mạch 3 kéo dài. Đây là dự án có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc kết nối lưới điện liên miền, góp phần bảo đảm cung ứng điện cho miền Bắc. Bộ Công Thương cũng rất bị động trong công tác này, trong khi Thủ tướng đã chỉ đạo quyết liệt và yêu cầu phải đẩy nhanh tiến độ dự án, hoàn thành, đưa vào vận hành trong tháng 6/2024.

Do tính cấp bách của dự án, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên (Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển điện lực) yêu cầu EVN và EVNNPT khẩn trương hoàn tất hồ sơ các dự án trong tháng 7/2023, bảo đảm chất lượng, phê duyệt chủ trương đầu tư dự án trong tháng sau và phê duyệt dự án đầu tư trong tháng 9/2023. Trên cơ sở đó, chậm nhất đến tháng 6/2024 phải hoàn thành dự án, đưa vào vận hành theo đúng tiến độ.

Việc chỉ rõ trách nhiệm trong việc để xảy ra thiếu điện trong thời gian qua, qua KLTT của Bộ Công Thương, cho thấy sự yếu kém không chỉ của EVN, mà còn yếu kém của chính Bộ Công Thương, của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Khi đã thấy được trách nhiệm của từng đơn vị, việc làm cấp bách hiện nay của ngành điện là khắc phục ngay những tồn tại, đừng để đến mùa khô 2024 lại thiếu điện; phải có biện pháp hiệu quả để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia về lâu dài.