Tước đoạt quyền con người
MBN là một tội ác xâm phạm nhân quyền nghiêm trọng, tước đoạt quyền con người cơ bản như: Quyền tự do thân thể; Quyền không bị tra tấn, xâm hại; Quyền được lựa chọn nơi cư trú, công việc; Quyền được sống an toàn và không bị bóc lột... Đây là những quyền được quy định trong Hiến pháp Việt Nam, Công ước quốc tế về quyền con người, đặc biệt là Nghị định thư Palermo của Liên hợp quốc mà Việt Nam là quốc gia thành viên.
Số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy, trên 70% nạn nhân bị mua bán là phụ nữ dưới 30 tuổi và trẻ em gái. Nhiều em chỉ mới 13 - 15 tuổi, bị dụ dỗ qua game online, YouTube hoặc Facebook... Họ bị lừa gạt, cưỡng ép thực hiện các hành vi tình dục, lao động cực nhọc không lương, thậm chí bị ép sinh con rồi bị bỏ rơi. Không ít trường hợp bị bán nhiều lần qua tay các "chủ sở hữu" như một món hàng... không hơn, không kém.
Hệ lụy từ tội phạm MBN không chỉ dừng lại ở việc mất tự do cá nhân, mà còn gây ra tổn thương lâu dài về tâm lý, danh dự và tương lai của nạn nhân. Nhiều nạn nhân bị cưỡng bức, xâm hại tình dục, đánh đập, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về tinh thần. Gia đình tan nát, con cái phải sống trong cảnh ly tán. Người "bị bán" trở về thường mặc cảm, tự ti, khó hòa nhập xã hội.
Lực lượng Công an và Bộ đội Biên phòng sơ kết công tác phối hợp phòng, chống tội phạm
mua bán ngườiPhần lớn nạn nhân sau khi trở về đều mắc hội chứng PTSD (rối loạn stress sau sang chấn), mất ngủ, sợ hãi, ám ảnh, loạn thần. Một số mang thai ngoài ý muốn hoặc mắc bệnh xã hội (HIV, lậu, giang mai...) nhưng không dám điều trị vì mặc cảm bị cộng đồng kỳ thị. Mặc khác, do hiểu biết xã hội còn hạn chế, không ít nạn nhân khi trở về quê nhà bị gán là "gái bán dâm", "chạy theo tiền", "không biết nghe lời". Họ bị kỳ thị, xa lánh, mất cơ hội học tập, làm việc. Tình trạng này khiến nhiều người quay trở lại con đường cũ hoặc bị kẻ xấu tiếp tục lợi dụng. Không ít người đã biến thành "cộng tác viên" bất đắc dĩ cho đường dây cũ, trở thành kẻ buôn người vì bị đe dọa hoặc vì không còn cách mưu sinh khác.
Thời gian qua, tình hình tội phạm MBN tại TPHCM tiếp tục diễn biến phức tạp, với nhiều thủ đoạn tinh vi, liều lĩnh. Sở Y tế TPHCM vừa công bố báo cáo về công tác phòng, chống MBN và hỗ trợ nạn nhân giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, cho thấy nhiều con số đáng báo động và những khó khăn trong quá trình vào cuộc. Theo đó, tính đến hết tháng 9/2024, TPHCM đã tiếp nhận và xác minh 56 trường hợp nạn nhân MBN, trong đó Công an TPHCM triệt phá 3 vụ án lớn: 2 vụ liên quan trẻ dưới 16 tuổi trong nội địa, 1 vụ ra nước ngoài (Campuchia), bắt giữ tổng cộng 19 đối tượng và giải cứu 53 nạn nhân. Song song đó, Sở Ngoại vụ TPHCM cũng xử lý 114 trường hợp bảo hộ công dân, trong đó có 95 đơn đề nghị hỗ trợ người thân nghi là nạn nhân bị mua bán ra nước ngoài. Đáng chú ý, có 32 trường hợp cư trú tại TPHCM - phần lớn là nam giới bị lừa sang Campuchia, Trung Quốc để lao động cưỡng bức, mất tích hoặc bị giam giữ.
Tội phạm MBN thường núp bóng dưới hình thức du lịch, kết hôn với người nước ngoài, xuất khẩu lao động, hay thậm chí là nhận con nuôi, tạo nên mạng lưới trung chuyển phức tạp cả trong và ngoài nước. Địa bàn TP rộng lớn, dân cư nhập cư đông, là điều kiện thuận lợi cho hoạt động phạm tội. Đối tượng bị nhắm đến thường là phụ nữ không có việc làm ổn định, thanh thiếu niên bỏ học, muốn tìm "việc nhẹ, lương cao", muốn đổi đời nhưng thiếu kiến thức pháp luật, dễ rơi vào bẫy dụ dỗ. Nhiều trường hợp nạn nhân hoặc gia đình không khai báo, do tâm lý mặc cảm, lo sợ bị trả thù, khiến công tác điều tra, thống kê gặp khó khăn. Có người tự nguyện xuất ngoại lao động, nhưng sau đó bị ép làm việc trái ý, mất liên lạc và phải nhờ thân nhân can thiệp. Thậm chí, không ít nạn nhân bị ép ký hợp đồng lao động ba thứ tiếng với các điều khoản khắt khe, tạo thêm rào cản trong việc giải cứu.
Khẩu hiệu hành động phòng, chống tội phạm mua bán người
Khi các ngành chức năng cùng vào cuộc
Từ ngày 01/3/2025, Sở Y tế chính thức tiếp nhận chức năng quản lý Nhà nước về phòng, chống tệ nạn xã hội, trong đó có nhiệm vụ hỗ trợ nạn nhân MBN - vốn trước đây thuộc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội. "Điều này đòi hỏi xây dựng lại cơ chế phối hợp liên ngành giữa Công an, Biên phòng, Hội LHPN và các tổ chức xã hội, bảo đảm không xảy ra chồng chéo hoặc bỏ sót đối tượng cần giúp đỡ. Tuy nhiên, việc thiết lập lại cơ chế cần thời gian, sự thống nhất và hướng dẫn từ Trung ương", ông Nguyễn Tăng Minh, Phó Giám đốc Sở Y tế TPHCM, nhìn nhận. Cũng theo ông Minh, việc sáp nhập và mở rộng địa giới hành chính không chỉ mở ra cơ hội phát triển, mà còn đặt ra những thách thức lớn trong quản lý xã hội, đặc biệt là trong công tác phòng, chống MBN. Vì thế, cần sự hành động đồng bộ, liên ngành và huy động toàn xã hội cùng vào cuộc thì mới có thể bảo vệ tốt nhất quyền lợi của nạn nhân, đặc biệt là những người yếu thế, dễ tổn thương.
Để ứng phó hiệu quả, Ban Chỉ đạo 138 TPHCM vừa ban hành kế hoạch tăng cường phòng, chống tội phạm, đặc biệt là tội phạm MBN. Trong đó nhấn mạnh việc chuyển đổi từ phòng ngừa truyền thống sang đấu tranh trên môi trường mạng, tận dụng thành tựu khoa học kỹ thuật, chuyển đổi số, khai thác tối đa hệ thống dữ liệu quốc gia về dân cư, căn cước công dân và Đề án 06 của Chính phủ. Bên cạnh đó, ngành chức năng sẽ chú trọng xác minh, giải cứu, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân với nguyên tắc "lấy nạn nhân làm trung tâm", đồng thời đẩy mạnh phối hợp với các đơn vị Trung ương, tỉnh, thành khác, nâng cao năng lực cho cán bộ thông qua tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên sâu.
Các đối tượng mua bán người bị Công an bắt giữ
Tội phạm MBN đang có chiều hướng gia tăng với nhiều phương thức tinh vi, nhắm vào nhóm nạn nhân ngày càng trẻ hóa. Đây là loại tội phạm không chỉ vì tiền mà còn vì sự vô cảm, lợi dụng niềm tin và ước mơ đổi đời của những người yếu thế. Hành vi này không chỉ xâm phạm nghiêm trọng quyền con người, phẩm giá cá nhân mà còn đe dọa đến ANTT xã hội. Việc đấu tranh, ngăn chặn không chỉ là trách nhiệm riêng của lực lượng Công an, mà cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Trong thực tế, nhiều nạn nhân bị lừa đi làm "việc nhẹ, lương cao" ở nước ngoài, để rồi bị bóc lột, cưỡng ép lao động hoặc khai thác tình dục, trong đó có cả trẻ em là nhóm dễ bị tổn thương nhất. Vì vậy, phòng ngừa từ sớm, từ cơ sở là giải pháp then chốt.
Trước hết, về phía cha mẹ, người thân cần quản lý, giáo dục con em trước những lời dụ dỗ trên mạng. Thôn xóm, khu dân cư nên thành lập các nhóm cảnh báo, hỗ trợ kiểm tra thông tin khi có người đi làm ăn xa. Nạn nhân bị buôn bán cần được bảo vệ, hỗ trợ tái hòa nhập và không bị kỳ thị. Việc đưa giáo dục phòng ngừa buôn người vào chương trình học từ bậc THCS, tổ chức chuyên đề về an toàn mạng, kết bạn online, kỹ năng thoát hiểm... sẽ giúp học sinh có kiến thức tự bảo vệ.
Về chính sách dài hạn, nhà nước cần tăng ngân sách quốc gia cho công tác phòng, chống tội phạm MBN, đặc biệt đầu tư vào công nghệ điều tra trên không gian mạng. Song song đó, cần thành lập trung tâm chỉ huy liên ngành về phòng, chống buôn người, nơi tổng hợp thông tin, điều phối xử lý nhanh chóng các vụ việc. Các hiệp định song phương và đa phương về chống buôn người với các nước trong "hành lang mua bán người" như Trung Quốc, Campuchia, Malaysia... cũng cần được thúc đẩy. Song song đó là các giải pháp hỗ trợ nạn nhân như mở rộng mạng lưới trung tâm trợ giúp pháp lý, tâm lý, đào tạo nghề, tạo điều kiện tiếp cận việc làm bền vững để họ không bị rơi lại vào vòng xoáy tái phạm.
Cuộc chiến chống lại tội phạm MBN là cuộc chiến lâu dài và đầy cam go. Chỉ khi từng cá nhân được an toàn, từng gia đình được bảo vệ và từng cộng đồng được giáo dục thì mới có thể khép lại cánh cửa của những bi kịch mang tên "MBN". Để không trở thành nạn nhân của tội phạm nguy hiểm này, mỗi người dân cần nâng cao cảnh giác, chủ động tự bảo vệ mình trước những lời mời gọi hấp dẫn "việc nhẹ, lương cao" nhưng đầy rủi ro, hệ lụy.
(CATP) Mua bán người (MBN) được Liên hợp quốc xác định là một trong 4 loại tội phạm nguy hiểm nhất thế giới, xâm hại trực tiếp đến các quyền cơ bản của con người, được đưa vào Chương trình phòng, chống tội phạm trên quy mô toàn cầu kể từ năm 2013. Cũng kể từ năm 2013, ngày 30/7 hàng năm đã được Liên hợp quốc chọn là Ngày thế giới phòng, chống MBN. Tại Việt Nam, diễn biến của tội phạm MBN trong thời gian gần đây cho thấy, ai cũng có thể trở thành nạn nhân nếu như thiếu kiến thức, kỹ năng.