Báo động biến chứng của đái tháo đường thai kì
Chị Trịnh Thị T. (25 tuổi, quê quán Tiền Giang), mang thai lần đầu. Tiền căn gia đình có mẹ bị tiểu đường.
Khi mới mang thai, chị T.khám thai ở một bệnh viện phụ sản tại TP.HCM, đã được chỉ định thử đường huyết ở tuần thứ 12 của thai kỳ, kết quả bình thường.
Tuy nhiên, sang giai đoạn thai khoảng 23 – 24 tuần, người bệnh đến thăm khám tại phòng khám Sản BV Đại học Y dược TP.HCM thì được bác sĩ chỉ định thực hiện nghiệm pháp dung nạp glucose để tầm soát tiểu đường. Kết quả cho thấy đường huyết lúc đói là bình thường, tuy nhiên chỉ số đường huyết 1 giờ sau uống đường là tăng cao, và 2 giờ sau uống đường tăng rất cao. Các bác sĩ chẩn đoán chị T. bị đái tháo đường thai kì.
(CAO) Thấy bị tiểu gắt, người phụ nữ tưởng bị nhiễm trùng đường tiểu nên ghé nhà thuốc tây gần nhà mua thuốc uống nhưng thấy bệnh tình có vẻ trầm trọng hơn. Nhập viện mới biết mình mang thai ngoài tử cung và bị vỡ khối thai trong ổ bụng.
Bác sĩ đã cảnh báo mối nguy hiểm của bệnh cho mẹ cũng như thai nhi và đề nghị người bệnh đến ngay chuyên khoa Nội tiết để điều chỉnh lượng đường. Tuy vậy, người bệnh chủ quan không điều trị mà về quê để ăn Tết.
Một thời gian sau, chị T đến tái khám khi thai khoảng 34 – 35 tuần. Lúc này các bác sĩ phát hiện đa ối, thai to và được bác sĩ nội tiết chỉ định sử dụng Insulin đường tiêm (chích) ngay để điều chỉnh lượng đường nhưng không kịp.
Ngay chiều ngày hôm đó, chị T. không cảm thấy thai máy nữa, siêu âm kết quả cho thấy thai vừa chết lưu ở tuần thai thứ 34 - 35, cân nặng 3.5kg (theo tiêu chuẩn quốc tế thai nhi 34 – 35 tuần chỉ nặng 2.2 – 2.3kg).
Đái tháo đường thai kì có thể gây nguy hiểm cho mẹ và thai nhi chính vì vậy việc tầm soát là rất cần thiết.
Trường hợp thứ hai may mắn hơn, người bệnh Nguyễn Anh T. (35 tuổi, ngụ tại TP.HCM, có thai lần 2). Lần đầu sanh thường đủ tháng, cân nặng bé 3.2kg, hiện bé đã được 4 tuổi, khỏe mạnh. Tiền căn bản thân chưa có gì bất thường nhưng trong gia đình có cha bị tiểu đường.
Chị Anh T. đến theo dõi thai lần đầu lúc thai được 12 tuần tại phòng khám Sản BV Đại học Y dược, kiểm tra đường huyết thường quy thì kết quả bình thường. Thai kỳ diễn tiến bình thường cho đến tuần thứ 20, tăng cân 1.5kg mỗi 4 tuần. Tuy nhiên từ tuần 20 đến tuần 24, người bệnh đột ngột tăng cân nhanh, 4kg mỗi 4 tuần.
Khi thai được 24 tuần, người bệnh được bác sĩ chỉ định thực hiện nghiệm pháp dung nạp glucose để tầm soát tiểu đường. Kết quả cả 3 chỉ số đường huyết lúc đói, sau uống đường 1 giờ và sau uống đường 2 giờ đều cao bất thường. Người bệnh được chẩn đoán đái tháo đường thai kì và được giới thiệu đến bác sĩ chuyên khoa nội tiết để khám, tư vấn chế độ ăn uống, vận động và cách theo dõi đường huyết.
Chỉ 1 tuần tuân thủ lời khuyên của bác sĩ, đường huyết của người bệnh đã trở về bình thường mà không cần chích Insulin. Những tuần lễ tiếp theo, người bệnh vẫn tiếp tục duy trì chế độ ăn kiêng và được theo dõi đường huyết mỗi tuần, cân nặng không tăng quá nhiều, trung bình 1 – 1.5kg mỗi 4 tuần. Đến tuần 39, người bệnh sanh thường một bé trai khỏe mạnh, cân nặng 3.3kg.
Bệnh nguy hiểm cho cả mẹ và con
Theo BS Lê Thị Kiều Dung, Trưởng khoa Phụ Sản Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, hiện nay, đái tháo đường đang gia tăng nhanh chóng do lối sống ít vận động và tiêu thụ nhiều thức ăn giàu năng lượng như đường, tinh bột và chất béo.
Riêng đái tháo đường trong thai kỳ là bệnh lý nội khoa thường gặp nhất khi có thai, thường do thay đổi nội tiết của cơ thể mẹ trong thai kỳ đưa đến tăng đề kháng với Insulin làm cơ thể không thể điều chỉnh được lượng đường trong máu.
Theo thống kê của Hiệp hội Sản phụ khoa thế giới (FIGO, 2015), tỷ lệ mắc đái tháo đường trong thai kỳ ngày càng gia tăng, chiếm khoảng 16% trên tổng số các bà mẹ mang thai. Bệnh có thể gây nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
BS Kiều Dung tư vấn cho thai phụ
Bác sĩ Kiều Dung cảnh báo, đối với thai phụ, đái thái đường thai kì có thể đưa đến tăng cân quá mức (> 2kg/ tháng) gây béo phì; đa ối chiếm tỉ lệ khá cao (27 – 30%), lượng ối quá nhiều làm tử cung to nhanh có thể gây rối loạn tuần hoàn và hô hấp cho mẹ; tăng nguy cơ sảy thai, sanh non; tăng nguy cơ cao huyết áp, tiền sản giật, sản giật gấp 4 lần; nhiễm trùng dễ xảy ra và thường nặng nề hơn, nhất là viêm thận, bể thận;... Đáng lưu ý, rối loạn lượng đường trong máu nặng có thể đưa đến hôn mê.
Đối với thai nhi, có thể đưa đến gia tăng tỉ lệ dị tật thai nếu bị đái tháo đường từ trước khi có thai mà không được điều trị đúng cách; thai nhi có thể bị chết lưu đột ngột do đường huyết tăng quá cao. Tỉ lệ tử vong chu sinh tăng gấp 2 – 5 lần. Bé sơ sinh dễ bị suy hô hấp do phổi chậm trưởng thành khi có tình trạng tăng đề kháng với Insulin. Bé sơ sinh dễ bị hạ đường huyết, hạ calci, vàng da nặng và có thể hôn mê. Khi lớn lên bé dễ bị béo phì, đái tháo đường, cao huyết áp.
Đáng lưu ý, khoảng 20% đái thái đường thai kỳ sẽ bị đái tháo đường thực sự sau sanh. Đái tháo đường thực sự có diễn tiến mãn tính suốt phần đời còn lại và là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong.
BS Lê Thị Kiều Dung khuyến cáo, đái tháo đường thai kì có thể gây nguy hiểm cho mẹ và thai nhi chính vì vậy việc tầm soát là rất cần thiết.
Về chế độ dinh dưỡng, khi có thai nên ăn đủ chất, không nên ăn nhiều. Các loại thực phẩm như thịt, cá, trứng, sữa, rau quả tươi v.v… sẽ cung cấp đủ chất dinh dưỡng. Thai phụ cần hạn chế ăn nhiều đường, tinh bột, chất béo, đặc biệt là không nên uống nhiều nước mía có nguy cơ làm tăng chỉ số đường huyết trong thai kỳ.