Nữ bác sĩ đầu tiên ở Việt Nam sản xuất sữa dành cho bệnh nhân nghèo

Người nữ bác sĩ đó chính là PGS.TS.BS Tạ Thị Tuyết Mai, Trưởng khoa Dinh dưỡng Bệnh viện Nhân dân Gia Định TP.HCM.

Nữ bác sĩ đầu tiên ở Việt Nam sản xuất sữa dành cho bệnh nhân nghèo

Xuất phát từ tình thương của người thầy thuốc

Là một bác sĩ dinh dưỡng, thường ngày tiếp xúc với hàng trăm bệnh nhân, BS Tạ Thị Tuyết Mai đã chứng kiến rất nhiều bệnh nhân bệnh nặng, nuôi dưỡng không đủ, tình trạng ngày càng suy kiệt, thời gian điều trị kéo dài có khi đến 1-3 tháng. Biết bao gia đình đã phải bán nhà, vay tiền, cầm cố ruộng đất để nuôi người bệnh mà vẫn chẳng thể níu giữ người thân yêu ở bên mình.

BS Mai nhớ lại, vào một ngày của năm 2007, bệnh viện tiếp nhận điều trị cho một cụ bà 84 tuổi bị bệnh viêm phổi nặng, kèm đột quỵ liệt nửa người, càng lúc càng suy kiệt vì không thể ăn uống được. Vì tình trạng suy dinh dưỡng nặng, nhiễm trùng nên bệnh nhân đối diện với nguy cơ tử vong cao. BS Mai được mời lên hội chẩn cùng các bác sĩ của bệnh viện. Lúc đó, các bác sĩ quyết định truyền dịch albumin. Thế nhưng, người nhà bệnh nhân lắc đầu vì tiền để mua sữa cao độ đạm cho bà uống còn không có thì lấy đâu tiền để truyền mỗi ngày 3 chai albumin (100ml/chai), với giá khoảng 5-7 triệu đồng.

Bác sĩ Mai chia sẻ: “Trên thị trường có những sản phẩm sữa cao năng lượng, nhưng chủ yếu là sữa của các thương hiệu nước ngoài có giá thành khá cao, từ 400.000 đồng - 500.000 đồng/ngày, chưa kể những loại sữa dành cho bệnh nhân ung thư, bệnh nhân nặng thường có giá gấp đôi. Tuy nhiên không phải loại nào cũng phù hợp với việc nuôi qua ống thông cho bệnh nhân bệnh nặng, vì trong sữa này hàm lượng đạm cũng như một số vi chất khác như sinh tố, khoáng không đáp ứng đủ nhu cầu nuôi dưỡng. Hậu quả là bác sĩ điều trị phải nuôi bổ sung thêm qua đường tĩnh mạch hoặc phải nuôi với thể tích lớn hơn có thể lên đến 2.500 – 3.000ml/ngày, dẫn đến thừa dịch.

Để tiết kiệm chi phí, người nhà bệnh nhân thường thuê mướn dụng cụ để làm cháo xay và cho qua ống thông nuôi bệnh nhân thay thế sữa, với cách làm này vừa không đảm bảo đủ dưỡng chất cho người bệnh vừa không đảm bảo vệ sinh, vì có thể thức ăn nhiễm khuẩn, khiến sức khỏe bệnh nhân yếu đi".

Bệnh nhân bệnh nặng đang được nuôi ăn qua ống thông

Cầm lòng không đặng trước tình cảnh đau xót của những bệnh nhân, khiến BS Mai ấp ủ phải sản xuất cho được sữa điều trị cho bệnh nhân với giá thiệt rẻ nhưng vẫn đảm bảo có giá trị sinh học cao và hiệu quả điều trị. Đồng thời, phải tạo ra một loại sữa mà có thể giúp người bệnh kém dụng nạp với chất lactose (nguyên nhân khiến 99% người Việt bị tiêu chảy) vẫn dùng được mà không bị tiêu chảy.

Mang bao suy tư về bệnh nhân, không để bệnh nhân nghèo phải đơn độc trong cuộc chiến chống lại bệnh tật, bác sĩ Mai đã bỏ công tìm các tài liệu nước ngoài để mày mò nghiên cứu, thử nghiệm để có được một công thức sữa giá rẻ.

Ban đầu, BS Mai mua những bịch sữa bột nguyên kem ở các nhà máy sản xuất uy tín nhưng giá chỉ vài chục ngàn đồng/kg, pha chế với sữa đậu nành và trực khuẩn có lợi cho đường ruột… rồi cho bà cụ 84 tuổi dùng thử để giải quyết tình huống khẩn cấp. Và vài tuần sau, sức khỏe của bà đã cải thiện rõ rệt, xét nghiệm máu cho thấy không còn tình trạng suy dinh dưỡng và sức đề kháng tăng lên, bà cụ cũng hết sưng phù.

BS Mai cùng các cộng sự pha sữa cho bệnh nhân tại BV Nhân dân Gia Định

Bước đầu thành công, đến năm 2013, BS Mai được Sở Khoa học Công Nghệ TP.HCM cấp kinh phí một tỷ đồng để nghiên cứu, sản xuất cho ra loại sữa cho bệnh nhân nghèo.

Phao cứu sinh cho bệnh nhân nghèo

Sau một thời gian dài nghiên cứu, phân tích thành phần dưỡng chất của sữa, thử nghiệm trên chuột, thử nghiệm trên người đã được xét nghiệm gen người có khả năng bị tiêu chảy khi uống sữa do thiếu men lactase… Cuối cùng đến năm 2016, BS Tạ Thị Tuyết Mai đã sản xuất ra được một loại sữa dạng nước có đậm độ đạm cao đầu tiên của Việt Nam, dùng để nuôi ăn cho người mắc bệnh nặng. Loại sữa này đã thay thế hoàn toàn các loại sữa có đậm độ đạm cao được nhập khẩu từ các nước Mỹ, Pháp, Đức và chỉ có giá 70.000 – 80.000 đồng/ngày, trong khi nhiều chỉ tiêu về sinh học đã “ăn đứt” sản phẩm ngoại.

Riêng về thành phần độ đạm đã tương đương với sản phẩm ngoại nhập dùng trị bệnh, đáp ứng được nhu cầu nuôi dưỡng theo khuyến nghị dành cho bệnh nhân nặng. Ngoài ra, loại sữa “made in Viet Nam” còn có chất Omega 3, vi khuẩn đường ruột trong đó nên có tính kháng viêm cao, góp phần cải thiện tình trạng viêm ở bệnh nhân nặng, tăng mở máu tốt, cải thiện nguy cơ bệnh mãn tính như: tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn, đề kháng insulin trong bệnh tiểu đường…

BS Tạ Thị Tuyết Mai nhớ lại: “Để có thể chắc chắn sản phẩm an toàn ở người, sản phẩm được thử nghiệm trên chuột rất lâu dài. Khi chúng tôi nuôi loại sữa này cho chuột và sau 7-14 ngày tiến hành xét nghiệm máu chuột thì ghi nhận các chỉ số về dinh dưỡng có trong máu cao hơn cả sữa chuẩn của nước ngoài. Và trong 1-2 tuần, nghiên cứu ghi nhận chuột suy dinh dưỡng nuôi bằng sữa 'made in Viet Nam' khỏe hơn nhiều so với chuột được nuôi bằng thức ăn viên. Và khi thực hiện ở người, sau 14 ngày nuôi bằng sữa tự sản xuất, kết quả xét nghiệm máu ghi nhận các chỉ số dinh dưỡng trong cơ thể tốt hơn nhóm bệnh nhân được nuôi bằng sữa ngoại nhập".

Sau thời gian dài nghiên cứu và thử nghiệm cuối cùng, BS Mai đã cho ra đời loại sữa mà người bệnh “không dung nạp” với chất lactose vẫn có thể uống được mà không gây tiêu chảy. Sản phẩm ra lò là tin vui vì nhiều bệnh nhân nặng chỉ cần được nuôi ăn bằng sữa mà không cần phải truyền dịch đạm quá tốn kém. Loại sữa này không chỉ dành cho bệnh nhân nặng cần nuôi ăn qua ống thông mà còn có thể nuôi ăn bổ sung cho bệnh nhân chưa nặng nhưng ăn uống kém, hay người già ăn kém với thể tích bổ sung 500-750 ml mỗi ngày.

Sữa được đóng chai để sử dụng cho hàng trăm bệnh nhân đang điều trị nội trú tại BV Nhân dân Gia Định mỗi ngày

Công trình của BS Mai đã đạt giải hạng mục kiến tạo và vừa được trao giải vào tháng 12-2016. BS Mai tiết lộ: “Ngay khi sản phẩm sữa của tôi đăng ký bản quyền sở hữu trí tuệ, một số công ty nước ngoài đã ngỏ ý muốn hợp tác sản xuất; thế nhưng tôi vẫn mong muốn được hợp tác với các đối tác trong nước để tạo ra sản phẩm cho người Việt".

Mong ước của BS Mai là sớm công nghiệp hóa sản phẩm loại sữa này để sản phẩm có thể đến được tay người tiêu dùng ở tình trạng có thể bảo quản lâu hơn, sử dụng thuận lợi hơn. Theo thống kê, ở các bệnh viện tại Việt Nam có trên 10% bệnh nhân không thể ăn bằng miệng mà cần được nuôi ăn qua ống thông với dạ dày, riêng BV Nhân dân Gia Định có 17% ca. Do đó, nhu cầu người bệnh cần có sữa cao độ đạm với giá rẻ để điều trị bệnh rất cần thiết; tuy nhiên, thực tế, việc bệnh viện sản xuất thực phẩm nuôi ăn qua ống thông còn ít. Do đó, hiện tại, BS Mai đang tiếp tục dùng số tiền thưởng của mình để tìm hiểu quy trình sản xuất dạng công nghiệp, để đưa sản phẩm đến tất cả người bệnh trên cả nước.

Chia sẻ về quan niệm cuộc sống, BS Mai tình thiệt chia sẻ: "Tôi cho rằng, mỗi một ngành nghề đều có đặc thù riêng, nhưng với nghề y, điều quan trọng của một người thầy thuốc là khi điều trị phải đặt lợi ích bệnh nhân lên hàng đầu. Ngoài việc mong muốn điều trị khỏi bệnh cho bệnh nhân, cũng phải cần quan tâm đến điều kiện kinh tế bệnh nhân. Bác sĩ cần suy nghĩ bàn bạc với thân nhân bệnh nhân thật chu đáo, đồng thời tìm biện pháp để tránh tình trạng sau điều trị người thân phải cầm cố thế chấp tài sản, nhưng bệnh nhân vẫn không được cứu sống”.

Chia sẻ về cái duyên đến với nghề y, BS Mai bộc bạch: "Ba tôi bị ung thư dạ dày, được điều trị tại Bệnh viện Nhân Dân Gia Đình. Hồi đó mới giải phóng, điều kiện kinh tế và điều trị của gia đình cũng như bệnh viện rất thiếu thốn. Nhưng tấm lòng vàng của các bác sĩ điều trị ở đây đã thúc đầy tôi ấp ủ giấc mơ được trở thành Thầy thuốc, được đứng vào hàng ngũ của những thiên thần áo trắng cao quý này. Và sau khi ước mơ được thực hiện, được làm việc trong một môi trường chuyên nghiệp và giàu tình người, tôi có cơ hội trau dồi nghề nghiệp và học hỏi nhiều hơn, trong đó có những việc như trích tiền lương giúp bệnh nhân khiến tôi rất hài lòng”.