(CATP) Sáng 2-12, phát biểu tại Hội thảo trực tuyến "nhận diện tín dụng đen dưới góc nhìn pháp luật và các giải pháp phát triển tín dụng khu vực nông thôn", ông Đào Minh Tú - Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam - cho rằng, "tín dụng đen" không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là ảnh hưởng đến vấn đề văn hóa, đạo đức xã hội và nhân phẩm con người bị chà đạp khi xuất hiện loại hình nhận thế chấp bằng hình ảnh nhạy cảm. Do đó, để giải quyết vấn nạn "tín dụng đen", tất cả các cấp các ngành, các tổ chức chính trị phải vào cuộc ngăn chặn.
Lãi suất lên tới 1.700%/năm
Thiếu tướng Trần Ngọc Hà - Cục trưởng Cục Cảnh sát Hình sự - Bộ Công an cho biết, sau 2 năm thực hiện Chỉ thị số 12 ngày 25-4-2019 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường phòng ngừa đấu tranh với các loại tội phạm liên quan đến "tín dụng đen", tình hình tội phạm vi phạm pháp luật đã có những chuyển biến tích cực. Các đối tượng cho vay và đòi nợ không còn hoạt động công khai, manh động như trước. Nhận thức và ý thức của người dân cũng được nâng cao hơn. Tình trạng gửi tin nhắn, dán tờ rơi, dụ dỗ lôi kéo để cho vay đã giảm mạnh.
Tuy nhiên, tình hình tội phạm liên quan đến "tín dụng đen" vẫn tiềm ẩn rất phức tạp nhất là trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 đã tác động tiêu cực đến mọi mặt của đời sống kinh tế xã hội.
Tình trạng phải đóng cửa, tạm dừng hoạt động, mất việc làm, giảm thu nhập khiến nhu cầu phải vay tiền để sinh hoạt, tái sản xuất tăng cao. Ngoài ra còn có một bộ phận người dân vay tiền để sử dụng vào các mục đích bất hợp pháp như mua ma túy, đánh bạc...
Các đối tượng cho vay cũng hoạt động tinh vi hơn như núp bóng doanh nghiệp, cho vay trực tuyến, cho vay qua các ứng dụng hoặc lập tài khoản các hội, nhóm trên mạng xã hội để cho vay. Để tiếp cận, mời chào, dụ dỗ lôi kéo người có nhu cầu vay tiền bọn chúng dùng thủ đoạn như quảng cáo cho vay không cần phải thế chấp tài sản, chỉ cần giấy tờ tùy thân hoặc giấy chứng nhận về tài sản, giải ngân nhanh qua tài khoản ngân hàng với lãi suất thấp...
Khám xét trụ sở một công ty tài chính cho vay qua app. Ảnh: CTV
Trên thực tế, người vay phải trả mức lãi rất cao với các khoản tiền như tiền phí, tiền phạt quá hạn và thực chất đây là hình thức lách mức lãi mà pháp luật quy định cho phép. Thủ đoạn của nhiều nhóm đối tượng là lập ra các hợp đồng khống để thế chấp, mua bán tài sản của người đi vay gây bất lợi pháp lý cho người đi vay.
Trên không gian mạng cũng xuất hiện nhiều ứng dụng cho vay không rõ nguồn gốc và thường xuyên thay đổi họ tên, ẩn thông tin để né tránh sự quản lý, truy vết của các cơ quan chức năng. Khi người dân cài đặt các ứng dụng này vào điện thoại thì các ứng dụng ấy thường có khả năng truy cập thông tin cá nhân của người vay để sử dụng khi đòi nợ hoặc sử dụng cho các mục đích trái pháp luật khác.
Mặc dù từ đầu năm 2021 đến nay, các tổ chức đòi nợ thuê không còn được hoạt động nhưng tình trạng nhắn tin, gọi điện thoại, đe dọa sử dụng thông tin cá nhân để gây áp lực, đe dọa phát tán bôi nhọ nhân phẩm nhằm mục đích đòi nợ vẫn diễn biến rất phức tạp.
Theo thống kê của Cục Cảnh sát Hình sự - Bộ Công an, đến tháng 4-2021, cả nước có trên 27.000 cửa hàng cửa hiệu kinh doanh dịch vụ cầm đồ. Tính từ năm 2000 đến nay, lực lượng công an đã phát hiện 2.736 vụ việc vi phạm, xử phạt hơn 7,7 ngàn tỷ đồng, 6.664 cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ, và 540 cơ sở kinh doanh tài chính với 3.667 cá nhân có biểu hiện hoạt động cho vay.
Chỉ tính riêng trong năm thứ hai thực hiện chỉ thị 12 của TTCP, lực lượng công an đã phát hiện 1.047 vụ với 1.718 đối tượng có hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến TDĐ và đã khởi tố 554 vụ với 990 đối tượng, gồm các tội danh có liên quan như giết người, cố ý gây thương tích, bắt giữ người trái pháp luật, cướp tài sản, bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản... Riêng về hành vi cho vay lãi nặng trong quan hệ dân sự đã phát hiện 539 vụ với 884 đối tượng.
Đỗ Đường Minh Tâm (bìa trái) cầm đầu nhóm cho vay lãi nặng Ảnh: CTV
Chưa đủ sức răn đe
Vừa qua, Cục CSHS đã triệt phá một nhóm đối tượng người gốc Hải Phòng, tổ chức cho vay tại TPHCM với mức lãi cao nhất lên tới 1.700% trong một năm. Điển hình có một bị hại vay của các đối tượng này 16,2 tỷ đồng, đã phải trả trên 20 tỷ nhưng đến nay vẫn còn nợ 11 tỷ.
Theo thiếu tướng Hà, nguyên nhân để "tín dụng đen" còn tồn tại là nguồn thu lợi bất chính rất cao. Ngoài ra, do tâm lý nhẹ dạ, cả tin và thiếu hiểu biết pháp luật của người dân nên đã tìm đến các đối tượng cho vay nặng lãi. Mặt khác, các văn bản quy phạm pháp luật vẫn chưa đủ sức răn đe. Công tác tuyên truyền cũng chưa sâu sát, trong khi các đối tượng cho vay thì luôn thay đổi phương thức tiếp cận, len lỏi vào mọi ngóc ngách của đời sống của xã hội.
Một nhóm tín dụng đen bị Công an Thanh Hóa bắt giữ. Ảnh: CTV
Tại hội thảo, ông Đào Minh Tú cho biết, sau Chỉ thị số 12/CT-TTg ngày 25-4-2019 của Thủ tướng Chính phủ ban hành, các bộ, ngành, địa phương đã tăng cường triển khai các giải pháp phòng ngừa, đấu tranh với hoạt động vi phạm pháp luật liên quan đến tín dụng đen và đã đạt được nhiều kết quả tích cực, nhận thức và ý thức cảnh giác của người dân được nâng cao.
Đặc biệt, ngành Ngân hàng cũng đã quyết liệt triển khai nhiều giải pháp nhằm gia tăng khả năng tiếp cận vốn cho người dân, là những đối tượng yếu thế trong xã hội. Các tổ chức tín dụng, tài chính vi mô, Quỹ Tín dụng Nhân dân, Ngân hàng Chính sách Xã hội, các công ty tài chính tiêu dùng đã mở rộng mạng lưới, đa dạng sản phẩm dịch vụ, giảm lãi suất, đơn giản hóa thủ tục cho vay đáp ứng nhu cầu vay vốn của doanh nghiệp và mọi tầng lớp dân cư; góp phần tăng cường tiếp cận tín dụng qua các kênh chính thức, đối với người dân ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa, người lao động ở các khu công nghiệp, những người có thu nhập thấp...
Nhưng tình hình tội phạm liên quan đến hoạt động "tín dụng đen" vẫn xảy ra ở nhiều địa phương với thủ đoạn tinh vi, phức tạp, ảnh hưởng đến an ninh trật tự, gây lo lắng và bức xúc trong nhân dân. Nhiều công ty tài chính thành lập theo Luật Doanh nghiệp do Sở Kế hoạch và Đầu tư các địa phương cấp chứ không phải do NHNN cấp phép, thực hiện nhiều App cho vay online... với điều kiện vay vốn hết sức hấp dẫn, khiến người dân hiểu lầm những công ty này là các công ty tài chính tiêu dùng được NHNN cấp phép. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu của các công ty tài chính tiêu dùng, mà còn liên quan đến cả hệ thống các tổ chức tín dụng.