Kỳ 3: Cảnh báo nước mưa cũng nhiễm "hóa chất vĩnh cửu"

Từ tồn dư hóa chất độc hại tại nhà máy xử lý nước...

Theo một nghiên cứu của Cơ quan khảo sát địa chất Mỹ (USGS), sau khi thử nghiệm các mẫu nước máy từ hàng trăm khu dân cư, doanh nghiệp và nhà máy xử lý nước uống trên toàn quốc đã phát hiện các hóa chất perfluoroalkyl, polyfluoroalkyl độc hại, vượt quá tiêu chuẩn và quy định của nước này trong 45% mẫu thử nghiệm. Một số nghiên cứu trước đó cũng đã phát hiện PFAS có trong nước ngầm, hồ chứa và nhà máy xử lý nước giai đoạn 2016 - 2021. Nghiên cứu thể hiện những người ở thành thị có nguy cơ tiếp xúc với PFAS trong nước uống cao hơn so với vùng nông thôn. Nhưng điều khiến các chuyên gia môi trường ngạc nhiên là không thấy sự khác biệt về mức độ phơi nhiễm PFAS giữa các mẫu nước từ giếng tư nhân và nguồn nước công cộng, khi nguồn cung cấp nước công phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định của EPA, trong khi các giếng tư nhân không bị chế tài về lĩnh vực này.

Đây không phải lần đầu tiên cơ quan chức năng Mỹ đưa ra cảnh báo về an toàn nước uống, mà từ năm 2017 các nhà nghiên cứu của Đại học Northeastern đã công bố báo cáo cho thấy gần 15 triệu người dân nước này đang uống nước nhiễm độc mỗi ngày, khi họ phát hiện PFC - loại hóa chất có thể khiến thận, gan, cơ quan sinh sản tổn thương, thậm chí dẫn đến ung thư và dị tật thai nhi - có trong hơn 160 nguồn nước khắp nước Mỹ. Ngoài ra, hệ thống nước máy tại một số bang còn ô nhiễm chì, đồng, thạch tín.

Giữa tháng 01/2016, Chính phủ Mỹ đã phải tuyên bố tình trạng khẩn cấp về khủng hoảng nguồn nước tại TP.Flint, bang Michigan, do 2 năm trước chính quyền thành phố này quyết định chuyển nguồn cung nước từ hệ thống của Detroit sang sông Flint để tiết kiệm ngân sách, trong khi không xử lý đúng cách và chì từ các đường ống cũ đã ngấm vào hệ thống gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân. Chính vì thế, trong chuyến thăm tới thành phố này, Tổng thống Obama khi ấy đã uống ly nước từ nguồn cung của thành phố trên nhằm trấn an người dân về tình trạng ô nhiễm chì tại đây. Để giải quyết vấn đề, bang Michigan đã thông qua gói ngân sách trị giá 150 triệu USD hỗ trợ chính quyền TP. Flint xử lý khủng hoảng nguồn nước, theo đó một phần trong số này được dùng để thay thế đường ống dẫn nước.

Đạo luật việc làm và đầu tư cơ sở hạ tầng lưỡng đảng được thông qua năm 2021 của Mỹ cũng có khoản đầu tư 9 tỷ USD trong vòng 5 năm để hỗ trợ các cộng đồng giảm mức độ ô nhiễm của PFAS trong nước uống...

Cơ quan bảo vệ môi trường từng phát hiện "hóa chất vĩnh cửu" trong nhiều hệ thống cung cấp nước sạch ở Mỹ. Ảnh: Getty Images

... Đến mơ ước xử lý nghiêm "hóa chất vĩnh cửu"

Tháng 8/2022, các nhà hóa học Mỹ và Trung Quốc thông báo trên Tạp chí Science đã tìm thấy phương pháp đột phá để phân hủy các "hóa chất vĩnh cửu" bằng cách sử dụng nhiệt độ thấp và những chất thử phổ biến giúp phá hủy một cách an toàn đối với các chất gây ô nhiễm tích tụ trong môi trường, ngấm vào đất, nước ngầm, sông, hồ và thoát ra không khí... Thực tế cho thấy dù có thể lọc PFAS ra khỏi nước nhưng ít có giải pháp xử lý hoàn toàn sau khi loại bỏ. Việc khó phá hủy PFAS xuất phát từ sự liên kết carbon - flouride của chất này thuộc liên kết mạnh nhất trong hóa học hữu cơ. Nghiên cứu tập trung vào 10 chất PFAS, trong đó có "GenX" từng gây ô nhiễm sông Cape Fear ở Bắc Carolina, nguồn cung cấp nước cho hàng trăm ngàn người.

EPA xác định có hơn 12.000 hóa chất PFAS tồn tại trong thực tế, nhưng nghiên cứu trên có thể giúp định hướng cho việc cải thiện phương pháp xử lý "hóa chất vĩnh cửu" sau này.

Trong khi nghiên cứu được các nhà khoa học thuộc Đại học Stockholm (Thụy Điển) công bố đã phát hiện nước mưa ở nhiều nơi trên hành tinh có các mức PFAS cao hơn 14 lần so với ngưỡng khuyến cáo an toàn mà EPA đưa ra, ngày 14/3/2023, EPA tiếp tục đề xuất tiêu chuẩn nước uống quốc gia đối với 6 loại PFAS, qua đó yêu cầu giám sát các hệ thống cung cấp nước công cộng và buộc phải thông báo khi mức PFAS vượt giới hạn. Theo Giám đốc EPA Michael Regan, những tiêu chuẩn chất lượng nước mới có khả năng giúp ngăn ngừa hàng ngàn trường hợp tử vong và hàng chục ngàn ca bệnh liên quan đến PFAS. Những năm gần đây, một số tập đoàn lớn của Mỹ và một vài bang cũng áp đặt giới hạn hàm lượng PFAS trong nước uống công cộng.

Đề xuất của EPA được Nhóm chuyên trách về môi trường phi lợi nhuận cho rằng đây là "bước tiến mang tính lịch sử", dù kết quả vẫn đang được kỳ vọng!

(Còn tiếp...)

Kỳ 2: Mối nguy từ bao bì thực phẩm

(CATP) Nhiều tập đoàn chuyên về hóa chất nổi tiếng - trong đó có DuPont - từng phát hiện mối nguy của "hóa chất vĩnh cửu" PFAS tồn tại bền vững trong môi trường và cơ thể người khi được sử dụng rộng rãi trong bao bì sản phẩm từ năm 2010. Mặc dù vậy, họ đã che giấu điều này với khách hàng lẫn Cục Quản lý Thực - Dược phẩm Mỹ (FDA)...