Lý do nước Nhật thành công bất ngờ trong phòng chống Covid-19

Số ca nhiễm mới hàng ngày đã giảm mạnh từ đỉnh hồi giữa tháng 8 ở mức gần 6.000 tại thủ đô Tokyo có mật độ dân cư dày đặc giờ xuống còn chỉ khoảng dưới 100, mức thấp trong vòng 11 tháng. Các quán bar chật kín, những toa tàu đông đúc, trong khi tâm trạng mọi người đang phấn khởi dù chẳng ai biết chính xác lý do của sự sụt giảm mạnh này.

Không giống với những nơi khác ở châu Âu và châu Á, Nhật Bản chưa bao giờ sử dụng biện pháp gần như phong tỏa, chỉ đưa ra hàng loạt tình trạng khẩn cấp. Một số yếu tố dẫn đến thành công nhanh chóng của Nhật có thể bao gồm chiến dịch tiêm chủng muộn nhưng nhanh chóng đáng kể, đóng cửa nhiều khu vui chơi ban đêm, người dân thực hiện nghiêm quy định đeo khẩu trang, trong khi thời tiết xấu vào cuối tháng 8 đã giữ chân mọi người trong nhà.

Tuy nhiên, khi hiệu quả của vắc-xin dần yếu đi và mùa đông đang đến, các chuyên gia lo ngại về việc không biết chính xác nguyên nhân số ca nhiễm giảm đột ngột, có thể khiến Nhật Bản phải đối mặt với làn sóng lây nhiễm vào mùa hè này, khi các bệnh viện tràn ngập số ca nghiêm trọng và trường hợp tử vong tăng vọt - dù vẫn thấp hơn những mức trước tiêm chủng. Nhiều người cho rằng chiến dịch tiêm chủng, đặc biệt ở những người trẻ, đã giúp tỉ lệ lây nhiễm giảm, gần 70% dân số Nhật Bản đã chủng ngừa đầy đủ.

Theo Tiến sĩ Kazuhiro Tateda, chuyên gia về virus của Đại học Toho, các tỉ lệ tiêm chủng gia tăng ở Nhật đúng lúc biến thể Delta đang lây lan nhanh chóng. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng số ca nhiễm đột phá tại Mỹ, Anh và những nơi có chương trình tiêm chủng bắt đầu sớm hơn ở Nhật nhiều tháng gần đây cho thấy, chỉ riêng vắc-xin vẫn chưa đủ trong khi tính hiệu quả dần mất đi.

Cảnh nhộn nhịp trên đường phố tại quận giải trí nổi tiếng Kabukicho ở Tokyo đêm 1-10, khi Nhật bãi bỏ tình trạng khẩn cấp vì Covid-19

Nhật Bản bắt đầu tiêm ngừa vào giữa tháng 1, với ưu tiên số 1 là nhân viên y tế và người cao tuổi. Tình trạng khan hiếm vắc-xin nhập khẩu dẫn đến tiến độ chậm chạp cho tới cuối tháng 5, khi nguồn cung ổn định và các mục tiêu tiêm chủng hàng ngày được nâng lên trên 1 triệu liều để tối đa hóa khả năng bảo vệ trước thế vận hội. Số mũi vắc-xin được chích hàng ngày đã tăng lên khoảng 1,5 triệu liều vào tháng 7, thúc đẩy các tỉ lệ tiêm chủng từ 15% vào đầu tháng 7 tới 65% vào đầu tháng 10, vượt qua 57% của Mỹ.

Số ca nhiễm mới hàng ngày tăng mạnh chỉ vài tuần trước Olympic, buộc Nhật Bản phải tổ chức thế vận hội trong bối cảnh có hơn 5.000 ca nhiễm mới mỗi ngày ở Tokyo và khoảng 20.000 ca trên cả nước vào đầu tháng 8. Hôm chủ nhật, 17-10, Tokyo báo cáo chỉ có 40 ca nhiễm, ngày thứ 9 liên tiếp ghi nhận số ca nhiễm mới dưới 100 và mức thấp nhất trong năm nay.

Vậy vì sao số ca nhiễm Covid-19 ở Nhật giảm mạnh bất ngờ? Giám đốc Trung tâm kiểm soát và ngăn ngừa dịch bệnh Norio Ohmagri cho biết: "Đây là câu hỏi hóc búa và chúng tôi phải xem xét lại tiến trình tiêm chủng. Trong khi đó, những người tập trung ở các môi trường có nguy cơ cao, như nơi đông đúc và ít thông gió, có thể đã nhiễm virus và giờ đạt được miễn dịch tự nhiên". Mặc dù một số người suy đoán rằng, số ca nhiễm giảm mạnh có thể cũng do xét nghiệm ít hơn, nhưng dữ liệu từ Tokyo cho thấy tỉ lệ dương tính đã giảm từ 25% vào cuối tháng 8 xuống còn 1% vào giữa tháng 10, trong khi số xét nghiệm giảm 1/3.

Các biện pháp khẩn cấp của Nhật không phải phong tỏa, mà chủ yếu tập trung ở các quán bar và cửa hàng ăn, đã được yêu cầu đóng cửa sớm và không phục vụ thức uống có cồn. Nhiều người tiếp tục đi làm trên các toa tàu đông đúc, tham dự các sự kiện thể thao, văn hóa tại các sân vận động với một số biện pháp kiểm soát giãn cách xã hội. Những yêu cầu khẩn cấp giờ đã kết thúc, chính phủ đang từ từ mở rộng hoạt động kinh tế - xã hội, đồng thời cho phép tổ chức các sự kiện thể thao và những chuyến du lịch trọn gói trên cơ sở thử nghiệm sử dụng giấy chứng nhận chủng ngừa và tăng cường xét nghiệm.

Mặc dù tốc độ lây lan đã chậm lại đáng kể, nhiều người vẫn rất thận trọng. Các chuyên gia y tế cộng đồng muốn tiến hành cuộc điều tra toàn diện để tìm ra lý do tỉ lệ lây nhiễm giảm mạnh.