Khi Mỹ rút quân khỏi nước này, sự tiến công của Taliban đã diễn ra nhanh chóng gây kinh ngạc dẫn đến sự sụp đổ của chính quyền Kabul vào ngày 15-8.
Sau đây là những gì đã diễn ra ở Afghanistan trong 20 năm qua:
Taliban là một tổ chức Hồi giáo dòng Sunni hoạt động chủ yếu ở Afghanistan và Pakistan.
Taliban được thành lập năm 1994 dưới sự lãnh đạo của Mullah Mohammed Omar, một vài năm sau khi Liên Xô rút khỏi Afghanistan. Họ là thành viên của các chiến binh kháng chiến Afghanistan, được gọi chung là mujahedeen, là “học trò” của Omar.
Taliban, trong tiếng Pashto có nghĩa là học sinh.
Mục đích của Taliban là áp đặt cách giải thích luật Hồi giáo của họ đối với Afghanistan và loại bỏ ảnh hưởng của nước ngoài khỏi đất nước.
Taliban bắt đầu giành được vị thế vào năm 1994 và chiếm được thủ đô Kabul vào tháng 9 năm 1996. Họ có sự hiện diện kiểm soát tại đất nước này từ năm 1996 đến năm 2001.
Trong những năm đó, Taliban đã áp đặt luật Hồi giáo nghiêm ngặt đối với người dân Afghanistan. Phụ nữ phải mặc đồ kín từ đầu đến chân, không được đi học hay đi làm bên ngoài và bị cấm đi lại một mình. Truyền hình, âm nhạc và các ngày lễ không theo đạo Hồi cũng bị cấm.
Omar lãnh đạo Taliban từ giữa những năm 1990 cho đến khi qua đời vào năm 2013. Omar được cho là thiết lập mối quan hệ với Osama Bin Laden vào năm 1997.
Chưa đầy một tháng sau khi những kẻ khủng bố có liên hệ với al Qaeda thực hiện vụ tấn công 11-9, các lực lượng Mỹ và đồng minh bắt đầu tấn công Afghanistan được gọi là Chiến dịch Tự do bền bỉ, nhằm ngăn chặn Taliban cung cấp nơi trú ẩn an toàn cho al Qaeda và ngăn chặn al Qaeda sử dụng Afghanistan làm căn cứ hoạt động cho các hoạt động khủng bố.
Vào ngày 7-12-2001, Taliban khi đó đang quản lý Afghanistan đã mất thành trì lớn cuối cùng khi thành phố Kandahar thất thủ. Kể từ đó, Taliban đã cố gắng giành lại các căn cứ và lãnh thổ ở Afghanistan trong suốt thời gian lực lượng Mỹ hiện diện ở đó.
Tháng 1-2017, Taliban đã gửi một bức thư ngỏ tới Tổng thống Mỹ mới đắc cử Donald Trump, kêu gọi ông rút các lực lượng Mỹ khỏi đất nước.
Từ năm 2017 đến năm 2019, đã có những nỗ lực trong các cuộc đàm phán hòa bình giữa Mỹ và Taliban nhưng chưa bao giờ hai bên đạt được một thỏa thuận quan trọng.
Trong chuyến đi bất ngờ tới Afghanistan vào tháng 11-2019 để tham dự Lễ Tạ ơn với quân đội Mỹ, Trump tuyên bố rằng các cuộc đàm phán hòa bình với Taliban đang được khởi động lại. Các cuộc đàm phán hòa bình được nối lại tại Doha, Qatar, vào tháng 12 năm đó.
Các chiến binh Taliban trên đường phố Afghanistan - Ảnh: BBC
Mỹ và Taliban đã ký một thỏa thuận lịch sử vào tháng 2-2020, thỏa thuận này đặt ra tiềm năng cho việc rút toàn bộ quân đội Mỹ khỏi Afghanistan. "Thỏa thuận mang lại hòa bình cho Afghanistan" nêu ra một loạt cam kết của Mỹ và Taliban liên quan đến việc điều chuyển quân, chống khủng bố và đối thoại nội bộ giữa các phe phái ở Afghanistan nhằm tiến tới "một lệnh ngừng bắn vĩnh viễn và toàn diện".
Trong tháng sau khi chính quyền Trump ký thỏa thuận hòa bình với Taliban, nhóm nổi dậy đã tăng cường các cuộc tấn công vào các đồng minh Afghanistan của Mỹ lên mức cao hơn bình thường.
Vào tháng 8-2020, đại hội đồng trưởng lão của Afghanistan, cố vấn Loya Jirga, đã thông qua một nghị quyết kêu gọi trả tự do cho đợt cuối cùng cho khoảng 5.000 tù nhân Taliban, mở đường cho các cuộc đàm phán hòa bình trực tiếp nhằm chấm dứt gần hai thập kỷ chiến tranh. ... Việc thả 400 tù nhân là một phần của thỏa thuận được Mỹ và Taliban ký hồi tháng 2.
Vào tháng 3-2021, Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani và chính quyền Biden đã đề xuất với chính phủ Afghanistan rằng họ sẽ tham gia một thỏa thuận chia sẻ quyền lực tạm thời với Taliban.
Vào tháng 4-2021, Tổng thống Mỹ Biden thông báo rằng Mỹ sẽ rút lực lượng khỏi Afghanistan vào tháng 9-2021.
Vào tháng 8, chỉ vài tháng sau khi Mỹ bắt đầu rút lực lượng, chính quyền Biden đã gửi 5.000 quân vào Afghanistan sau khi Taliban bắt đầu giành quyền kiểm soát ở quốc gia này.
Vào ngày 15-8, sau khi Taliban giành quyền kiểm soát mọi thành phố lớn trên khắp Afghanistan, ngoại trừ Kabul, chỉ trong hai tuần, Taliban đã tham gia vào các cuộc đàm phán với chính phủ ở thủ đô về việc ai sẽ điều hành đất nước.
Taliban hiện đang tiến gần hơn đến việc kiểm soát hoàn toàn đất nước và đã chiếm được dinh tổng thống ở Kabul sau khi Tổng thống Ghani rời khỏi đất nước.
Các cuộc đàm phán trước đó để thành lập một chính phủ chuyển tiếp dường như đã bị ảnh hưởng bởi sự ra đi của Ghani.
(CAO) Rạng sáng 16-8 (giờ VN), CNN đưa tin Taliban đã nắm quyền kiểm soát thủ đô Kabul của Afghanistan và tiến vào dinh tổng thống nước này, sau khi tổng thống Ashraf Ghani rời khỏi đất nước sang Tajikistan.