Cùng tham dự hội nghị lần này là 2 Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Trịnh Đình Dũng; Bộ trưởng các Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên Môi trường, Bộ Khoa học Công nghệ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư…, lãnh đạo các tỉnh khu vực ĐBSCL và các chuyên gia, nhà khoa học hàng đầu. Hội nghị nhằm hiệu triệu các tư tưởng lớn giúp Chính phủ và các địa phương ĐBSCL xác định các nhóm giải pháp chiến lược về chuyển đổi có quy mô lớn nhằm phát triển bền vững ĐBSCL với tầm nhìn đến 2100.
Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc (giữa) cùng 2 Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Trịnh Đình Dũng
Vùng ĐBSCL bao gồm 13 tỉnh, thành phố; diện tích khoảng 3,9 triệu hecta, chiếm khoảng 12,3% diện tích tự nhiên của cả nước, 19% dân số. Đây cũng là khu vực rộng và đông dân cư thứ 2 trong tất cả các vùng kinh tế của cả nước (chỉ sau Đồng bằng châu thổ sông Hồng).
ĐBSCL được đánh giá là một trong bốn đồng bằng bị tác động mạnh nhất do BĐKH, nước biển dâng. Khu vực ĐBSCL hiện có 550 điểm sạt lở với tổng chiều dài trên 775 km; tốc độ xói lở bờ biển ngày càng nghiêm trọng. Từ năm 2005 đến nay, tốc độ xói vượt bồi, làm diện tích khu vực đồng bằng giảm khoảng 300 ha/năm. Nếu mực nước biển dâng 100cm sẽ ảnh hưởng 38,9% diện tích đất của ĐBSCL, các tỉnh bị ảnh hưởng nhiều nhất là Hậu Giang (80,62%), Kiên Giang (76,9%).
Thay đổi nhận thức về ĐBSCL
Phát biểu chỉ đạo Hội nghị trong phiên làm việc ngày 27-9, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao các hội nghị chuyên đề diễn ra trong ngày 26-9. Thủ tướng cho biết từ chuyến đi khảo sát ở Hà Lan trước đây và trực tiếp đi khảo sát ĐBSCL đã thấy được tầm quan trọng của các giải pháp công trình, phi công trình, cũng như vai trò quan trọng của người dân và chính quyền cơ sở trong ứng phó với biến đổi khí hậu...
Thủ tướng đề nghị hội nghị đưa ra được những giải pháp căn cơ, chiến lược, khả thi, có biện pháp tổng thể, đồng bộ cả về trước mắt và lâu dài, những cơ chế chính sách phù hợp, huy động mọi nguồn lực... Thủ tướng nhấn mạnh các đại biểu thảo luận cần nói thẳng, nói thật, phản biện cả một số quan điểm chỉ đạo của Chính phủ, các bộ ngành để tìm ra những giải pháp tốt nhất, với tinh thần vì ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu phát triển bền vững thịnh vượng.
Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà
Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà cho biết cần thay đổi nhận thức về ĐBSCL. Sự phát triển của ĐBSCL phải được nhìn ở một thể thống nhất có mối liên kết với các vùng kinh tế như TP.HCM. Khu vực phải lấy tài nguyên nước là yếu tố cốt lõi, trung tâm. Tài nguyên nước làm nên đồng bằng và đồng bằng cũng cần thay đổi ứng xử với nguồn tài nguyên này. Đồng thời, cần cơ chế đột phá, thu hút khối kinh tế tư nhân để đầu tư phát triển hạ tầng, phát triển khu công nghiệp.
Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng báo cáo, hiện ĐBSCL có trên 2.500 quy hoạch được lập, quy hoạch cấp vùng cũng đang ở những góc nhìn khác nhau. Việc lập riêng rẽ nhiều quy hoạch đang thiếu liên kết, thiếu tầm nhìn, chất lượng quy hoạch kém đang gây khó khăn cho việc phát triển kinh tế xã hội, gây lãng phí cơ hội, lãng phí nguồn lực của đất nước. Vì vậy, việc xây dựng quy hoạch tổng thể, tích hợp để phát triển vùng; có cơ chế điều phối vùng, quản lý thống nhất, phù hợp để huy động các nguồn lực phát triển... có tầm quan trọng rất lớn.
Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh việc ứng phó với những biến đổi là không thể tránh khỏi. Tất cả phải chủ động phát hiện, phát huy những lợi thế, kết hợp với cách mạng công nghiệp 4.0 để biến nguy cơ thành thời cơ, biến bất lợi thành lợi thế; theo đó phải coi mặn, lợ, khô, ngập cũng là tài nguyên để phát triển...
Ông Phạm Tuấn Phan - Giám đốc điều hành Ủy hội sông Mê Kông nhấn mạnh các giải pháp sử dụng hiệu quả lâu dài tài nguyên nước; kiên trì trong thực hiện Hiệp định sông Mê Kông; phân phối, chia sẻ nguồn nước...; cần có tầm nhìn chung phát triển khu vực; điều chỉnh phát triển ĐBSCL phù hợp với sự phát triển của lưu vực; sử dụng hiệu quả các sáng kiến của Ủy hội về phát triển bền vững sông Mê Kông;...
Giám đốc quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam Ousmane Dione kiến nghị các giải pháp quả cảm, mạnh mẽ thu hút, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, chuyển đổi mô hình sản xuất, lấy tầm nhìn toàn khu vực cho các lựa chọn đầu tư; vốn hóa các lợi ích cạnh tranh, lợi ích so sánh; xây dựng quỹ phát triển ĐBSCL...
Vụ sạt lở ở An Giang
Phải hiểu nước, quy hoạch, sử dụng nguồn nước phù hợp
Trong phiên làm việc buổi chiều cùng ngày, Chủ tịch Cà Mau Nguyễn Tiến Hải đề xuất về quy hoạch, cần phân chia ĐBSCL thành 3 vùng (vùng trên, vùng giữa, vùng ven biển) trong đó có quy hoạch cụ thể cho từng tiểu vùng để có cơ chế phù hợp cho đầu tư phát triển; định hướng luân canh lúa tôm vùng dễ bị xâm nhập mặn; đầu tư hoàn thiện hệ thống các công trình thủy lơi; kết nối đồng bộ hệ thống giao thông đường bộ, đường thủy; xây dựng hệ thống công trình điều tiết cấp nước ngọt, nước mặn cho sản xuất; bố trí sắp xếp lại dân cư vùng thiên tai; đầu tư kênh đào…
Bí thư Thành uỷ TP.HCM Nguyễn Thiện Nhân cho biết TP cũng như các tỉnh ĐBSCL đang phải với các thách thức nước biển dâng; lượng mưa lớn; sụt lún nền đất... đòi hỏi phải hiểu nước, quy hoạch, sử dụng nguồn nước cho phù hợp. Ông Nguyễn Thiện Nhân đề nghị nghiên cứu kỹ việc trồng cây ven biển bảo vệ đất; đầu xây dựng các công trình chống ngập; phát triển nông nghiệp cần nghiên cứu giống cây, giống con cho cả vùng một cách hiệu quả phù hợp với các tiểu vùng nước ngọt, nước mặn, nước lợ; quy hoạch lại giao thông…
GS Huỳnh Thành Đạt, Giám đốc ĐHQG TP.HCM kiến nghị cần có giải pháp đặc thù nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, theo hướng nhà nước đặt hàng, đảm bảo đầu ra có việc làm, thu nhập thỏa đáng; khẩn trương quy hoạch lại mạng lưới đào tạo các trường trong vùng ĐBSCL; khuyến khích liên kết giữa các trường ĐH lớn với ĐH địa phương, cho phép các trường tự chủ chỉ tiêu đào tạo, gắn liền với đẩy mạnh kiểm định chất lượng đào tạo; nâng cao chất lượng các trường đào tạo nghề; trong các giải pháp phi công trình cần quan tâm đến phát triển nguồn nhân lực;...
GS Đào Xuân Học đề xuất chiến lược chủ động sống chung với lũ (đưa lũ vào đồng ruộng một cách chủ động, kết hợp xây dựng các công trình chống lũ bảo vệ các khu dân cư); xây dựng tuyến đường ven biển với tính chất là công trình công ích đa mục tiêu (vừa là đường giao thông, vừa là đê biển, vừa là công trình bảo vệ nguồn nước phục vụ nuôi trồng thủy sản);...
Thủ tướng phát biểu kết luận Hội nghị
Phát biểu kết luận hội nghị, Thủ tướng cho biết, trong tháng 9 này, Chính phủ sẽ ban hành một nghị quyết về phát triển bền vững ĐBSCL. Thủ tướng khẳng định tinh thần phát triển bền vững ĐBSCL, trong đó cốt yếu chính là giữ được đất, giữ được nước, giữ được con người, trên cơ sở đó cần có tầm nhìn để xây dựng ĐBSCL từ vựa lúa trở thành khu vực phát triển nông nghiệp công nghệ cao. Về đầu tư các công trình ứng phó biến đổi khí hậu, Thủ tướng nhấn mạnh, từ nay đến 2020 giải ngân có hiệu quả 1 tỷ USD để làm một số công trình: Cống sông Cái lớn - Cái bé, cống Trà Sư, Tha La, xử lý một số đoạn sạt lở nghiêm trọng...
Thủ tướng giao các cơ quan tiếp thu các ý kiến góp ý của các chuyên gia, nhà khoa học, ý kiến của đại diện các địa phương, tổ chức quốc tế khẩn trương hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về phát triển bền vững ĐBSCL để Chính phủ bàn trong kỳ họp thường kỳ tháng 9-2017.
Để phát triển bền vững, định kỳ 2 năm một lần Chính phủ sẽ tổ chức một hội nghị có quy mô tương đương hội nghị này để cùng bàn thảo kế hoạch, rà soát việc thực hiện các mục tiêu, chủ trương, giải pháp để chung tay xây dựng, đưa ĐBSCL đi đến một tương lai tươi sáng hơn.