Nước biển an toàn, người dân có thể an tâm tắm biển

Tại hội nghị công bố kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên – Huế do Bộ TN&MT và UBND tỉnh Quảng Trị cùng Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Việt Nam tổ chức vào sáng 22-8, Bộ TN&MT đã công bố kết quả Chương trình quan trắc chất lượng môi trường biển; đánh giá, xác định mức độ, phạm vi ô nhiễm môi trường và suy thoái hệ sinh thái tại 4 tỉnh miền Trung.

Theo đó, các đoàn công tác tiến hành phân tích 1.479 mẫu, có 36 tuyến khảo sát với tổng số 146 điểm lấy mẫu trên 348km biển, 96 điểm quan trắc. Đối chiếu với quy chuẩn QCVN 10-MT:2015/BTNMT về chất lượng nước biển cho thấy các thông số lý hóa, dinh dưỡng, kim loại nặng, hợp chất hữu cơ đều nằm trong giới hạn cho phép. Các thông số sắt, phenol và xyanua (các chất độc chính gây nên sự cố cá chết) giảm đáng kể, nhỏ hơn giới hạn cho phép. Phenol và xyanua trong trầm tích biển giảm theo thời gian. Hệ màng bám keo sắt hấp phụ các độc tố tại những khu vực có rạn san hô, nền đáy thì có lớp bột màu vàng phủ bám, hàm lượng phenol có xu hướng giảm mạnh. 

TS.Friedhelm Schroeder nhà khoa học người Đức phát biểu tại hội nghị - Ảnh: Hoàng Quân 

Qua phân tích 3.156 mẫu vật từ sinh vật cho thấy tháng 4 và 5-2016, 100% các rạn san hô bị tẩy trắng, san hô cành hầu hết bị chết hàng loạt; sinh vật trên rạn san hô rất nghèo nàn, mật độ cá rất thấp, cá chết rải rác. Đến nay, không còn hiện tượng san hô bị tẩy trắng và san hô đã phục hồi tự nhiên; các loại cá nhỏ đã phục hồi.

Chất lượng môi trường nước biển và trầm tích biển đạt quy chuẩn đối với vùng bãi tắm, thể thao dưới nước, nuôi trồng thủy sản và bảo tồn thủy sinh.Tại các khu vực cách bờ 1,5km thuộc Sơn Dương - Hà Tĩnh (300km2), cửa Nhật Lệ - Quảng Bình (330 km2), hòn Sơn Chà - Thừa Thiên - Huế (160km2) do chịu tác động của dòng xoáy, có một số thông số cao hơn so với các khu vực khác, nhưng vẫn nằm trong giới hạn cho phép, cần tiếp tục được giám sát và quan trắc thường xuyên.

Với sự kiểm soát chặt chẽ các nguồn phát thải từ Formosa Hà Tĩnh và do cơ chế làm sạch tự nhiên của môi trường, hàm lượng các chất ô nhiễm đang có xu hướng giảm. Hệ sinh thái rạn san hô, cỏ biển và nguồn lợi hải sản ở khu vực sau những tác động của sự cố môi trường bị suy thoái mạnh nay đã bắt đầu có dấu hiệu hồi phục tích cực. Theo Bộ Y tế, từ 28-4-2016 đến 8-82016, kết quả kiểm nghiệm mức độ an toàn của các mẫu hải sản thì hàm lượng một số chất ô nhiễm đã giảm dần theo thời gian.

PGS.TS Nguyễn Văn Hợp (Khoa Hóa - Đại học Khoa học Huế) phát biêtu tại hội nghị - Ảnh: Hoàng Quân 

Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhấn mạnh: “Mặc dù thời điểm này, công bố này chưa đạt được trọn vẹn mong muốn biển đã sạch chưa nhưng đây là tín hiệu đang mừng vì chất lượng nước biển, phục hồi hệ sinh thái, tự làm sạch của biển tin tưởng hoàn toàn có thể làm sạch biển, tẩy các chất xyanua, phenol. Môi trường biển có thể tự làm sạch, tự phục hồi được. Hầu hết các bãi tắm, vùng biển có thể hoạt động du lịch, tắm biển. Việc lấy nước biển nuôi hải sản hoàn toàn đảm bảo”.

Lãnh đạo tắm biển khẳng định nước biển an toàn

Nguyên nhân cá chết được nhận định là vì xyanua, phenol kết hợp với sắt khi súc rửa đường ống tại Formosa tạo thành hợp chất keo sắt làm cá chết vì thiếu ôxy. Hợp chất này trôi dần theo hải lưu từ Hà Tĩnh – Thừa Thiên – Huế theo địa chấn tự nhiên. Các chuyên gia nhận định, nếu trong thời gian ngắn nữa mà không có nguồn xả thải tiếp thì hàm lượng chất độc sẽ giảm dần vì nó ít tích tụ và bài tiết nhanh nên nguồn nước biển sẽ an toàn dần.

Các đại biểu cho biết, để biển sạch thực sự thì phải kiên quyết giám sát được nguồn thải, kiểm soát Formosa Hà Tĩnh, để không để xảy ra sự cố như trước đây nữa. Ngành TN&MT cần xây dựng các trạm quan trắc tự động môi trường biển.

Ông Đặng Quốc Khánh – Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh bày tỏ: “Cần công bố rộng rãi thông tin về biển đã cơ bản sạch cho người dân biết để bà conyên tâm. Đề nghị Tổ kiểm soát đặc biệt tích cực vào cuộc; Chính phủ, Bộ ngành trung ương quan tâm, hỗ trợ phương tiện máy móc, phương pháp hiện đại, khoa học để thực hiện công tác này. Địa phương sẽ luôn tăng cương công tác kiểm tra, giám sát.

Các chuyên gia lấy mẫu dưới biển để điều tra

PGS.TS Nguyễn Văn Hợp (Khoa Hóa - Đại học Khoa học Huế) khi cho rằng báo cáo chưa làm rõ một số yếu tố quan trọng là trước thời điểm xảy ra sự cố, Formosa xử lý nước thải như thế nào? Khi xảy ra sự cố thì Formosa đã thải ra môi trường bao nhiêu tấn phenol, xyanua; bộ phận nào thải ra các chất gây ô nhiễm đó? Bộ TN&MT cần nói rõ thêm tại sao cá chết, cụ thể là chất nào. Công bố đã giảm hàm lượng các chất đốc nhưng giảm đến mức nào, ngang mức an toàn hay chưa, có so sánh với thời điểm trước đây và với các vùng biển ở các địa phương khác ngoài 4 tỉnh miền Trung như Thanh Hóa, Đà Nẵng không? “Bộ Y tế đã nói chung chung, quá thận trọng khi nói hàm lượng một số chất độc đang giảm theo thời gian. Phải nói giảm đến mức an toàn chưa, cá đã ăn được chưa”?

TS.Friedhelm Schroeder (Viện nghiên cứu tài nguyên môi trường Đức) chia sẻ: “Tôi đánh giá cao khối lượng công việc khổng lồ, khó khăn mất nhiều thời gian, công sức của các chuyên gia trong và ngoài nước. Việc này được nhà nước Việt Nam chỉ đạo làm rất khẩn trương và các chuyên gia làm việc rất thận trọng. Tôi rà soát, so sánh rất kỹ và thấy phương pháp mang tính khoa học cao, rất sát với các phương pháp trên thế giới. Kết quả này rất đáng tin cậy.

Với 40 năm nghiên cứu về môi trường, làm cố vấn cho chính phủ về xây dựng quản lý môi trường nên tôi cũng rất tự hào về những kiến thức, kinh nghiệm của mình. thông số phenol, xyanua đã giảm nhiều và có thể nước biển an toàn (trừ một số điểm cần phải theo dõi, quan trắc thêm) nên người dân, du khách an tâm tắm biển. Ngay khi kết thúc hội nghị, tôi sẽ chứng minh cho các bạn thấy tôi bơi lội trên biển. Tôi rất thích điều này”.

Trưa 22-8, sau khi kết thúc hội nghị, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cùng lãnh đạo tỉnh Quảng Trị và đoàn công tác, các chuyên gia về biển Cửa Việt (huyện Gio Linh) để tắm biển và ăn hải sản, bất chấp trời mưa gió. Việc làm trên được người dân rất hoan nghênh, ủng hộ. Các lãnh đạo, các nhà khoa học đã tắm biển trong khoảng 30 phút sau đó ăn trưa tại một nhà hàng hải sản ven biển với các món chính: tôm, cá, mực. Nhiều người dân thấy vậy hiếu kỳ đến xem và rất vui mừng.

Đã ăn được cá chưa?

Đây là câu hỏi mà nhiều lãnh đạo trăn trở khi gặp gỡ, tiếp xúc với người dân. TS.Friedhelm Schroeder cho biết: “Mặc dù thấy một số loài cá nhỏ đã trở lại các vùng biển nói trên nhưng cần phải thận trọng, chưa nên đánh bắtvà phải kiểm tra, xác nhận thêm về cá khai thác đưa vào bờ. Vẫn còn một vài khu vực biển còn tồn tại hàm lượng phenlol nên cần phải quan sát thêm về hải sản ở khu vực này. Trong thời gian ngắn tới hy vọng sẽ có tiển triển tốt hơn. Nuôi trồng thủy sản thì chất lượng nước đã tốt rồi nhưng đề nghị nên theo dõi, đánh giá chất lượng nước để kiểm soát, chủ động nuôi trồng hải sản”. 

Tầng đáy được khảo sát kỹ càng - Ảnh: Hoàng Quân 

Ông Friedhelm Schroeder đề nghị Bộ TN&MT có chương trình quan trắc môi trường, kế hoạch toàn diện để kiểm soát ô nhiễm của 4 tỉnh; phải kiểm soát tốt không chỉ ở Fomosa Hà Tĩnh mà nhiều tỉnh khác, phải đảm bảo công nghệ cao và khả năng ứng phó với thảm họa. Ông Lê Minh Ngân - phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình cho rằng, còn những vùng biển chưa an toàn thì khi nào đánh bắt cá được. Cá ở khu vực an toàn khai thác có tiêu thụ được không?

Đại diện Bộ Y tế cho biết, đã phối hợp với Bộ NN&PTNT lấy mẫu hải sản,giám sát chất lượng. Từ tháng 6 đến nay, kết quả giám sát cho thấy chất ô nhiễm trong các mẫu đã giảm dần. Bộ tiếp tục phối hợp với Bộ NN&PTNT đẩy mạnh giám sát chất lượng hải sản, khi có kết quả sẽ công bố. Đại diện Bộ Bộ NN&PTNT cho biết đã giao Tổng cục thủy sản căn cứ vào công bố hôm nay để khuyến cáo các khu vực mà ngư dân có thể khai thác hải sản, đảm bảo an toàn.