TỪ SỰ NHIỆT THÀNH, LĨNH ÁN OAN (!)
Ông Nguyễn Hữu Lộc (SN 1959) tốt nghiệp kỹ sư ngành thủy sản năm 1982, sau đó bảo vệ thành công luận án TS, rồi gắn bó với ngành thủy sản suốt hơn 3 thập niên, trước khi rơi vào vòng tố tụng. Năm 2007, hưởng ứng lời kêu gọi của UBND tỉnh Trà Vinh đầu tư vào Khu công nghiệp Long Đức, ông và các đồng nghiệp nhiều kinh nghiệm đã đem hết tâm huyết của mình thành lập Công ty CP Aquafeed Cửu Long (Công ty Aquafeed) do ông làm Chủ tịch HĐQT, chuyên về lĩnh vực chế biến thức ăn thủy sản, nuôi cá tra.
Doanh nghiệp ra đời với kỳ vọng sẽ làm ăn lâu dài, mang lại những kỹ thuật công nghệ tiên tiến, giúp bà con nông dân làm giàu. Ngoài dây chuyền máy móc hiện đại nhập từ Hoa Kỳ, châu Âu, Công ty Aquafeed còn đầu tư xây nhà máy theo tiêu chuẩn quốc tế; phòng thí nghiệm, trung tâm thuốc thú y, vùng nuôi đối chứng, cầu cảng giao hàng...
Ông Nguyễn Hồng Nam (SN 1968) gia nhập Aquafeed đầu năm 2011 sau khi nhận bằng TS quản trị kinh doanh tại trường Internationnal American University cuối năm 2010. Với chức danh Tổng giám đốc (TGĐ), ông Nam mong muốn đem kiến thức của mình áp dụng vào việc quản lý điều hành, góp sức xây dựng công ty phát triển bền vững.
Trưng bằng chứng, cả 2 TS trình bày: Công ty Aquafeed thành lập năm 2007, với vốn đăng ký 15 tỷ đồng. Năm 2008, các cổ đông thống nhất tăng vốn lên 50 tỷ đồng, bổ sung từng bước trong quá trình hoạt động. Bản thân TS Lộc không có cổ phần trong công ty, ông chỉ đại diện vốn góp của Công ty CP Công nghiệp thủy sản cho đến 25-4-2011 thì chấm dứt.
Quá trình hoạt động, Công ty Aquafeed vay vốn Agribank - Chi nhánh tỉnh Trà Vinh (Agribank Trà Vinh) theo hạn mức tín dụng có thế chấp và bằng tài sản đảm bảo vốn vay lúc nào cũng nhiều hơn khoản vay. Tại thời điểm Aquafeed vay cao nhất là 100 tỷ đồng thì tài sản thế chấp là 136,2 tỷ đồng. Việc vay chỉ phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty, không có ai chiếm đoạt đồng nào.
TS Nam bức xúc: Đặc điểm ngành cá tra là chu kỳ sản xuất dài, thời gian quay vòng vốn cả năm và phụ thuộc nhiều vào thị trường thế giới. Tuy nhiên, từ lúc thành lập công ty đến lúc khởi tố vụ án, Aquafeed luôn vay và trả ngân hàng sòng phẳng cả vốn lẫn lãi. Giữa năm 2012 khi các khoản vay chưa đến hạn trả nợ thì tai họa ập đến.
Từ đơn đề nghị hỗ trợ thu hồi công nợ của ngân hàng, Cơ quan điều tra đã khởi tố vụ án "lừa đảo chiếm đoạt tài sản" ngày 17-1-2013, 2 TS cùng 3 đồng nghiệp khác trở thành bị can. Ông Lộc bị tạm giam từ ngày 15-6-2013 đến 26-4-2014 (hơn 10 tháng) thì tại ngoại; ông Nam bị tạm giam từ 19-11-2013 đến 26-4-2014 (hơn 5 tháng).
Suốt quá trình tố tụng, 2 TS cùng các bị can liên tục khiếu nại, kêu oan nhưng kết luận điều tra và cáo trạng vẫn quy kết Công ty Aquafeed sử dụng 50 hóa đơn "khống" làm chứng từ để Agribank Trà Vinh giải ngân hơn 54,17 tỷ đồng theo hợp đồng tín dụng số 01AQ/HĐTD (gọi tắt HĐTD số 01) ngày 1-3-2011. Trong đó, ông Lộc chiếm đoạt 28,07 tỷ đồng; ông Trần Vũ Dũng (thạc sĩ, thành viên HĐQT Aquafeed) chiếm đoạt 26,1 tỷ. Khi vụ án chưa đưa ra xét xử tài sản của công ty được tháo dỡ kê biên để bán với giá rẻ bất ngờ, bất chấp sự phản đối của các cổ đông, đẩy Aquafeed vào tình trạng phá sản.
Các bị cáo tại tòa
TS Lộc nghẹn ngào: "Toàn bộ vốn vay đều phục vụ cho sản xuất kinh doanh của Aquafeed, không có ai chiếm đoạt đồng xu cắc bạc nào như đại diện VKSND tỉnh Trà Vinh nhận định tại phiên xử sơ thẩm ngày 9-2-2018. Vậy mà TAND tỉnh Trà Vinh do thẩm phán Nguyễn Văn Thành làm chủ tọa, tuyên bản án số 01/2018/HS-ST, xử phạt tôi 14 năm tù; TS Nam 10 năm tù về tội "lừa đảo chiếm đoạt tài sản".
3 đồng nghiệp khác cũng bị kết án vai trò đồng phạm, gồm Đỗ Thái Hòa 12 năm tù, Bùi Thị Tuyết Mai 10 năm tù và Trần Vũ Dũng 7 năm tù. Không chiếm đoạt mà bị xử tù về tội "lừa đảo" thì oan ức quá! Vụ án này không có bị hại, phía ngân hàng khẳng định Aquafeed có tài sản đảm bảo vốn vay và trả nợ rất tốt!".
ĐẾN TIẾN SĨ LUẬT LÊN TIẾNG LẦN 2...
Hai TS rất mừng vì nỗi oan đã được soi xét. Tại phiên tòa phúc thẩm ngày 11-12-2018, đại diện VKSND cấp cao tại TPHCM nêu quan điểm: Chưa đủ căn cứ để buộc các bị cáo tội lừa đảo; quá trình xử lý vụ án, cấp sơ thẩm đã vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. Do đó, đề nghị HĐXX phúc thẩm hủy án sơ thẩm.
Xem xét toàn diện các tài liệu, chứng cứ, TAND cấp cao tại TPHCM tuyên bản án số 691/2018/HSPT, hủy bản án sơ thẩm của TAND tỉnh Trà Vinh. Theo HĐXX nhận định: Tài sản mà Aquafeed thế chấp trị giá 136,2 tỷ đảm bảo đủ để thực hiện nghĩa vụ vay 100 tỷ đồng. Quá trình thực hiện HĐTD số 01, Aquafeed không vi phạm, khoản vay chưa đến hạn trả nợ nên ngân hàng chưa thiệt hại. Aquafeed với hệ thống dây chuyền máy móc hiện đại thể hiện phương án đầu tư lâu dài, bền vững...
HĐXX kết luận: Việc ký kết HĐTD số 01 là quan hệ dân sự, không có hành vi gian dối, cũng không có hành vi chiếm đoạt; Agribank không bị thiệt hại vì tài sản thế chấp đủ để trả nợ trong trường hợp Aquafeed phá sản. Do đó, hành vi của các bị cáo chưa đủ yếu tố cấu thành tội lừa đảo.
TS Lộc cho biết: "Tôi được cơ quan tố tụng tỉnh Trà Vinh triệu tập để điều tra lại cho đến cuối năm 2019, tức hơn 1 năm sau khi bản án phúc thẩm tuyên. Đang chờ kết luận điều tra để giải oan cho tôi thì đầu tháng 3-2020, qua luật sư (LS) tôi mới biết TAND tối cao đã ra Quyết định kháng nghị số 11/2019/KN-HS (QĐ số 11) đề ngày 9-12-2019 (dấu của Bưu điện gửi ngày 3-3-2020), đề nghị hủy bản án số 691 để xét xử phúc thẩm lại vụ án. Đến ngày 31-8-2020, tôi vẫn chưa nhận được QĐ khiến nỗi oan còn kéo dài!".
Nghiên cứu đơn kiến nghị của nhóm 5 LS bào chữa cho các bị cáo kèm theo 4 tập tài liệu, Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Lưu Bình Nhưỡng - TS luật, Phó trưởng Ban Dân nguyện Quốc hội, ký văn bản ngày 10-4-2020, gửi Chánh án TAND tối cao, nêu rõ: Diễn biến và ghi chép tại biên bản phiên tòa sơ thẩm cho thấy chính các cơ quan tố tụng đã chứng minh rất rõ cả 5 bị cáo không có hành vi chiếm đoạt tài sản.
Nhưng bản án sơ thẩm số 01/2018/HS-ST lại quy buộc các bị cáo tội "lừa đảo" là có dấu hiệu xử oan người vô tội. QĐ kháng nghị số 11 gần như "sao chép" lại bản án số 01/2018/HS-ST. Đặc biệt, có những sai sót nghiêm trọng trong việc tổng hợp số liệu, mang tính quy chụp để kết tội các bị cáo trong bản án sơ thẩm cũng được QĐ số 11 "sao chép" để... sai theo (?!). Xét thấy, vụ án có nhiều sai phạm nghiêm trọng, đề nghị Chánh án TAND tối cao xem xét chỉ đạo xử lý nghiêm theo pháp luật và thông báo kết quả xử lý cho ĐBQH.
Ngày 10-8-2020, TS Lưu Bình Nhưỡng tiếp tục ký văn bản gửi Viện trưởng VKSND tối cao, Ban Nội chính Trung ương cùng các cơ quan chức năng, nêu rõ: "Ngày 10-4-2020, tôi có văn bản chuyển đơn đề nghị xem xét lại các bản án và Quyết định số 11 của TAND tối cao vì cho rằng Quyết định kháng nghị chưa phản ánh đúng bản chất của vụ án, có dấu hiệu bênh vực cho Bản án sơ thẩm.
Nghiên cứu bản kiến nghị của 5 LS và các tài liệu liên quan vụ án, có thể thấy rõ quan điểm: Từ việc sai phạm nghiêm trọng và có tính chất cố ý trong tố tụng đã dẫn đến việc TAND tỉnh Trà Vinh ra bản án sơ thẩm kết án các bị cáo phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, trong khi các tình tiết vụ án rõ ràng không có cơ sở để buộc tội...".
ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng đề nghị Viện trưởng VKSND tối cao với chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn được Hiến pháp, các luật quy định, chỉ đạo xem xét, xử lý...