Theo một phân tích được công bố vào ngày 28/6 của Viện Quốc tế cho Môi trường và Phát triển (IIED), 20 thành phố đông dân nhất thế giới - cùng với hơn 300 triệu người - đã chứng kiến số ngày có nhiệt độ vượt quá 35 độ C (95 độ F) tăng 52% trong ba thập kỷ qua.
Từ Buenos Aires, Argentina đến thủ đô Paris của Pháp và Cairo của Ai Cập, nghiên cứu cho thấy mỗi thập kỷ trôi qua, khi lượng phát thải khí nhà kính do con người gây ra tăng lên, các thành phố thủ đô lớn đang ghi nhận ngày càng nhiều những ngày cực kỳ nóng – gây ra mối đe dọa đối với sức khỏe con người, nền kinh tế và cơ sở hạ tầng.
Tucker Landesman, nhà nghiên cứu cấp cao của IIED, cho biết trong một thông cáo báo chí: “Biến đổi khí hậu không chỉ là mối đe dọa trong tương lai - nó đã xảy ra và ngày càng trở nên tồi tệ hơn. Chỉ trong một thế hệ, đã có sự gia tăng đáng báo động về số ngày nắng nóng cực độ ảnh hưởng đến một số thành phố thủ đô lớn nhất thế giới - trở nên tồi tệ hơn do hiệu ứng đảo nhiệt đô thị” xảy ra khi các thành phố thay thế đất tự nhiên bằng đường sá và các tòa nhà giữ nhiệt nhiều hơn.
Các thành phố châu Á, chiếm khoảng một nửa số thủ đô đông dân nhất thế giới, đã chứng kiến nhiệt độ tăng cao nhất - xu hướng thể hiện rõ trong các đợt nắng nóng gần đây trên khắp lục địa này từ Đông Nam Á đến Trung Quốc và Ấn Độ. Châu Á đặc biệt dễ bị tổn thương trước các rủi ro khí hậu do dân số cao, nghèo đói và tỷ lệ người dân sống ở các vùng trũng thấp, dễ bị lũ lụt, nước biển dâng và các thảm họa thiên nhiên khác.
New Delhi đứng đầu danh sách các thành phố nóng nhất, ghi nhận 4.222 ngày có nhiệt độ trên 35 độ C trong ba thập kỷ qua – nhiều hơn bất kỳ thành phố nào khác được phân tích. Từ năm 2014 đến năm 2023, chỉ dưới một nửa (44%) số ngày ở thủ đô Ấn Độ đạt ngưỡng đó, so với 35% từ năm 1994 đến 2003 và 37% từ năm 2004 đến 2013.
Trẻ em dội nước tắm ở Jakarta - Indonesia - Ảnh: Reuters
Khu vực thủ đô ngày càng nóng hơn. Vào cuối tháng 5, một phần của Delhi đạt tới 49,9 độ C (121,8 độ F) – nhiệt độ cao nhất được ghi nhận của thành phố, gây căng thẳng cho mạng lưới điện và nguồn cung cấp điện của Ấn Độ. Nắng nóng kéo dài đến tận đêm khiến người dân không có nhiều thời gian nghỉ ngơi.
Kalyani Saha, một cư dân 60 tuổi ở Lajpat Nagar ở đông nam Delhi, nói với CNN: “Chúng tôi đã sống ở khu phố này được 40 năm nhưng chưa bao giờ chứng kiến một mùa hè như thế này. Chúng tôi chỉ lấy nước mỗi ngày một lần và trời rất nóng, trừ khi bạn đổ đầy xô và để nguội cả ngày trước khi sử dụng, bạn không thể tắm bằng nước này.”
Một tài xế xe kéo ở Delhi nói với CNN rằng anh ta nhận được ít hành khách hơn vì mọi người chọn taxi có máy lạnh thay vì vận chuyển ngoài trời.
Sagar Mandal, 39 tuổi, cho biết: “Cơ thể tôi không thể chịu đựng được nhưng tôi phải tiếp tục đạp xe. Chúng tôi đã quen với lao động chân tay và không phàn nàn về điều đó. Nhưng cái nóng này không bình thường, phải có gì đó thay đổi.”
Thủ đô Jakarta của Indonesia đã chứng kiến một trong những mức tăng vọt lớn nhất về số ngày trên 35 độ C trong 30 năm qua, từ 28 ngày trong giai đoạn 1994-2003 lên 167 ngày trong giai đoạn 2014-2023.
Seoul, Hàn Quốc và Bắc Kinh, Trung Quốc cũng trải qua những ngày nắng nóng đáng kể. Năm 2018, Seoul chứng kiến 21 ngày nhiệt độ trên 35 độ C - nhiều hơn 10 năm trước đó cộng lại. Số ngày trên 35 độ ở Bắc Kinh đã tăng 309% kể từ năm 1994.
Các thành phố cũng đang chứng kiến nhiệt độ cao kéo dài hơn do chính phủ không đáp ứng được các mục tiêu về khí hậu và hạn chế lượng khí thải một cách hiệu quả. Vào tháng 10 năm 2023, Jakarta đã trải qua 30 ngày liên tiếp với nhiệt độ trên 35 độ C – nhiều ngày hơn toàn bộ giai đoạn từ năm 1994 đến năm 2003.
Người dân di chuyển trong nền nhiệt nắng nóng ở Ấn Độ - Ảnh: Getty
Nhiệt độ cực cao có thể gây tử vong, đặc biệt đối với những nhóm dễ bị tổn thương, những người không được tiếp cận với không gian mát mẻ. Theo báo cáo từ Trung tâm Phát triển Y tế Ấn Độ, từ ngày 11 đến ngày 19/6, Delhi đã chứng kiến 192 trường hợp tử vong liên quan đến sóng nhiệt trong số những người vô gia cư, mức cao kỷ lục so với cùng kỳ trong 5 năm qua.
Trẻ nhỏ, người già và người mang thai có nguy cơ cao hơn trong các đợt nắng nóng, điều này cũng có thể có tác động tàn phá đối với những người lao động phi chính thức và làm việc theo giờ, những người có thể phải đối mặt với tình trạng ngừng việc hoặc phải lựa chọn giữa việc ở nhà không lương hoặc làm việc trong điều kiện nguy hiểm.
Nắng nóng cũng gây tổn hại cho nền kinh tế, gây thiệt hại cho cây trồng, vật nuôi và giảm năng suất lao động, đặc biệt là ở những nơi không có điều hòa, vì người lao động cần nhiều thời gian hơn để nghỉ ngơi và bù nước.
Và nhiệt độ cực cao gây căng thẳng cho cơ sở hạ tầng, bao gồm đường cao tốc, đường bộ, dây điện và đường sắt, gây ra sự gián đoạn chuỗi cung ứng, mất điện và dịch bệnh.
Theo một nghiên cứu của Đại học Dartmouth năm 2022, nắng nóng cực độ đã khiến nền kinh tế toàn cầu thiệt hại hàng nghìn tỷ đô la kể từ đầu những năm 1990, trong đó các quốc gia nghèo nhất và phát thải thấp nhất thế giới phải gánh chịu hậu quả nặng nề.
Landesman, từ IIED nói với CNN: “Việc ứng phó với thách thức về nắng nóng cực độ sẽ đòi hỏi hành động táo bạo từ các nhà hoạch định chính sách, bao gồm cả đầu tư nghiêm túc để thích ứng với thực tế mới này. Đối với nhiều thành phố, không phải việc thiếu kiến thức, năng lực hay nguồn lực đang cản trở hành động quy mô lớn nhằm giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, mà là do thiếu ý chí chính trị và các công cụ quản lý.”