CHỈ ĐẠO TỔ CHỨC HỆ THỐNG BÁO CHÍ SAU NĂM 1945
Luôn coi trọng yếu tố con người trong mọi hoạt động, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng chỉ đạo tổ chức và phát triển đội ngũ người làm báo cách mạng. Đồng thời, trong vai trò người đứng đầu Chính phủ cách mạng, Người đã chỉ đạo xây dựng và ban hành các Sắc lệnh, Đạo luật về báo chí, làm hành lang pháp lý để báo chí hoạt động và phát triển.
Chỉ trong một thời gian ngắn sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, Hồ Chí Minh đã cho ra đời Đài tiếng nói Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, đồng thời liên tục viết bài cho nhiều cơ quan báo in của cách mạng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Đại hội lần thứ III, Hội Nhà báo Việt Nam. Ảnh tư liệu
Trên đường từ Tân Trào, Tuyên Quang về Hà Nội, Hồ Chí Minh - Chủ tịch Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam, Chủ tịch Chính phủ lâm thời đã chỉ thị cho Võ Nguyên Giáp, Bộ trưởng Bộ Nội vụ; Trần Huy Liệu - Bộ trưởng Bộ thông tin truyền thông phục vụ cách mạng, đặc biệt gấp rút thành lập một Đài Phát thanh quốc gia. Ông Xuân Thủy, Ủy viên Ủy ban Cách mạng lâm thời Bắc Bộ được giao nhiệm vụ tổ chức thực hiện. Chỉ chuẩn bị trong 15 ngày (từ 22/8 đến 07/9/1945), với nhiệt huyết cách mạng, các trí thức trẻ như Trần Kim Xuyến, Trần Lâm, Chu Văn Tích, Nguyễn Văn Tình, Nguyễn Dự, Lê Quang Lân… hăng hái bắt tay gây dựng Đài Phát thanh quốc gia.
Dù còn nhiều thiếu thốn về cơ sở vật chất, Đài Tiếng nói Việt Nam đã phát sóng chương trình đầu tiên vào đúng 11 giờ 30 ngày 07/9/1945. Buổi phát thanh mở đầu bằng câu: “Đây là Tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, thủ đô nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa” trên nền ca khúc Diệt phát xít của Nguyễn Đình Thi. Đài Tiếng nói Việt Nam nhanh chóng trở thành kênh thông tin chủ đạo, truyền tải kịp thời các chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ đến nhân dân cả nước. Làn sóng của đài có thể vượt qua biên giới quốc gia, chọc thủng bức màn bưng bít của chủ nghĩa đế quốc về tình hình cách mạng ở Việt Nam.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc báo Nhân dân - Ảnh tư liệu
Trước Cách mạng Tháng Tám 1945, Việt Nam chưa có hãng thông tấn quốc gia. Sau khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ đạo thành lập Thông tấn xã nhằm truyền tải thông tin chính thống đến nhân dân và bạn bè quốc tế. Người đã trực tiếp đặt tên cho Thông tấn xã Việt Nam là Việt Nam Thông tấn xã. Ngày 15/9/1945, từ Đài vô tuyến Bạch Mai, Việt Nam Thông tấn xã (tên gọi của Thông tấn xã Việt Nam khi ấy) phát đi bản tin đầu tiên, gồm toàn văn Tuyên ngôn Độc lập và danh sách Chính phủ lâm thời bằng ba thứ tiếng: Việt, Pháp, Anh. Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng bản tin của Việt Nam Thông tấn xã, hầu như không bỏ sót bất cứ một tin quan trọng nào. Với những sự kiện trong nước và quốc tế nổi bật, Người đều chờ tin của Việt Nam Thông tấn xã, và không ít trường hợp, Người chỉ có ý kiến sau khi đã tham khảo đầy đủ các bản tin do Việt Nam Thông tấn xã cung cấp.
Kể từ khi Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, Hồ Chí Minh là người đứng đầu Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Dù công việc bộn bề, Người vẫn thường xuyên viết báo và góp ý đối với hoạt động báo chí. Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Thành, Người đã viết khoảng 400 bài cho báo Cứu quốc, 26 bài cho báo Sự thật, hơn 1.200 bài cho báo Nhân dân, và một số bài viết cho các tạp chí Sinh hoạt nội bộ, tạp chí Học tập của Đảng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng thường xuyên đọc bài vở trên các báo, dành thời gian để viết nhiều bức thư gửi cho báo của lực lượng vũ trang, báo ngành, báo ở địa phương… Qua thư, Người chỉ đạo hoạt động, góp ý về cách viết tin bài cho các báo, khuyến khích các báo chú ý phát hiện và viết bài về “Người tốt, việc tốt”…
XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ LÀM BÁO, PHỤNG SỰ CÁCH MẠNG VIỆT NAM
Trong thời kỳ tiền khởi nghĩa, dưới sự dìu dắt của Nguyễn Ái Quốc, báo chí Cách mạng Việt Nam đã có các thế hệ làm báo đầu tiên: Lê Hồng Sơn, Hà Huy Tập, Lê Hồng Phong, Nguyễn Đức Cảnh... Đến thời kỳ Mặt trận dân chủ Đông Dương thì có Trường Chinh, Nguyễn Văn Cừ, Trần Huy Liệu, Khuất Duy Tiến, Trần Đình Long, Võ Nguyên Giáp, Phan Thanh, Hải Triều... Trong những người làm báo này, có nhiều cây bút có thực lực, cống hiến lâu dài cho sự nghiệp báo chí, văn hóa và cách mạng của Việt Nam.
Thế hệ làm báo cách mạng thứ ba, trước năm 1945, phần lớn xuất phát từ các trí thức yêu nước mới được giác ngộ cộng sản và đi theo cách mạng như: Xuân Thủy, Hà Xuân Trường, Lê Quang Đạo, Hoàng Tùng, Thép Mới, Quang Đạm, Tô Hoài, Nguyên Hồng, Nguyễn Huy Tưởng... Họ trở thành rường cột của nền báo chí Cách mạng trong suốt hàng chục năm về sau.
Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, đội ngũ những người làm báo cách mạng đông đảo thêm và ngày càng có nghề. Dưới sự dẫn dắt của Hồ Chí Minh, đội ngũ báo chí Cách mạng Việt Nam đã trưởng thành, đóng góp quan trọng vào công cuộc kháng chiến và kiến quốc.
Trong kháng chiến chống Pháp, dấu ấn của Hồ Chí Minh thể hiện rõ trong việc đề nghị Tổng bộ Việt Minh mở lớp đào tạo báo chí. Lớp mang tên Huỳnh Thúc Kháng, có 40 học viên, đặt ở tỉnh Thái Nguyên từ tháng 4 đến tháng 7/1949. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã 2 lần gửi thư cho các học viên, nhắn nhủ và chia sẻ kinh nghiệm làm báo, viết báo của mình, thư gửi vào tháng 6 và tháng 7/1949.
Hồ Chí Minh luôn coi trọng vai trò của báo chí trong sự nghiệp cách mạng và nhận thức rõ tầm quan trọng của việc đoàn kết, tổ chức những người làm báo. Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, Người đã giao cho nhà báo Xuân Thủy - Chủ nhiệm báo Cứu quốc, đứng ra tổ chức, điều hành công việc tổ chức thành lập Hội Những người viết báo Việt Nam. Ngày 27/12/1945, gần 100 nhà báo ở Hà Nội họp tại trụ sở Hội Văn hóa cứu quốc (phố Hàng Trống), lập ra Ðoàn báo chí Việt Nam. Ðầu năm 1947, Ðoàn báo chí kháng chiến được thành lập. Đến ngày 21/4/1950, theo chỉ đạo của Hồ Chí Minh, Đại hội thành lập Hội Những người viết báo Việt Nam đã diễn ra.
Sự ra đời của Hội Những người viết báo Việt Nam dưới sự chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đánh dấu một bước phát triển quan trọng của báo chí Cách mạng Việt Nam, tạo điều kiện cho những người làm báo đoàn kết, chia sẻ kinh nghiệm và đóng góp hiệu quả hơn vào sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Từ sau cột mốc đó, Hồ Chí Minh còn tham dự và phát biểu tại Đại hội đại biểu lần thứ II (16/4/1959) và lần thứ III (07/9/1962) của Hội Nhà báo Việt Nam, để lại nhiều chỉ dẫn quan trọng cho các nhà báo Cách mạng.