Thay mặt Chính phủ trình bày Báo cáo tổng kết thực hiện Nghị quyết số 54 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM tại phiên họp sáng 21/10, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đánh giá, Nghị quyết 54 đã tạo điều kiện tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm, phát huy tính năng động sáng tạo cũng như thúc đẩy tự tháo gỡ những vấn đề khó khăn cho TPHCM, giúp địa phương đạt nhiều kết quả.
Bộ trưởng Hồ Đức Phớc trình bày báo cáo tổng kết việc thực hiện Nghị quyết 54
Tuy nhiên, theo ông Phớc, nhiều nội dung về cơ chế, chính sách đặc thù cho TP còn chậm được thực hiện so với kế hoạch, như các cơ chế điều chỉnh chính sách thu, thực hiện cổ phần hóa, thu từ sắp xếp nhà đất của các cơ quan Trung ương, chi ứng vốn cho các dự án Trung ương trên địa bàn.
Chính sách thu hút chuyên gia, nhà khoa học và người có tài năng đặc biệt, theo Bộ trưởng Phớc, cũng chưa phát huy được nhiều tác dụng.
“Cơ chế, chính sách thí điểm cơ bản là những nội dung mới, phức tạp, có tác động lớn, lâu dài, khi triển khai cụ thể cần nghiên cứu kỹ trước khi xem xét, quyết định.
Trong 5 năm thực hiện Nghị quyết số 54, TPHCM dành năm đầu tiên xây dựng kế hoạch và công tác chuẩn bị triển khai; đồng thời có 2 năm thành phố chịu tác động nghiêm trọng bởi dịch Covid-19 nên thực tế TPHCM không có nhiều thời gian để phát huy toàn diện các cơ chế, chính sách của Nghị quyết” - Bộ trưởng Tài chính phản ánh.
Do đó, Chính phủ đề xuất Quốc hội cho phép TPHCM tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 54 đến hết ngày 31/12/2023.
Trong thời gian này, TPHCM đánh giá tổng kết việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 16-NQ/TW ngày 10/8/2021 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TPHCM đến năm 2020 và kết quả thực hiện Nghị quyết số 54/2017/QH14, báo cáo Bộ Chính trị cho phép TP thực hiện thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để đáp ứng yêu cầu phát triển của TP trong thời gian tới.
Thẩm tra báo cáo của Chính phủ, Uỷ ban Tài chính - Ngân sách nhìn nhận, việc cho phép TPHCM tiếp tục thí điểm thực hiện Nghị quyết 54 là để có thêm căn cứ chính trị vững chắc trong đổi mới cơ chế, chính sách pháp luật cho TPHCM khi tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 16 của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển cho TP tới năm 2030, tầm nhìn năm 2045.
Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Phú Cường trình bày báo cáo thẩm tra
Sau khi tổng kết Nghị quyết 16, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ khẩn trương hoàn thiện hệ thống pháp luật về các cơ chế, chính sách đã thực hiện thí điểm, báo cáo Quốc hội.
Lý do nữa nên kéo dài thí điểm, theo Uỷ ban Tài chính – Ngân sách, là hồ sơ Chính phủ trình chưa đưa ra được những đề xuất chính sách để áp dụng ổn định sau thời gian thí điểm. Khi được kéo dài thí điểm, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ cần dự báo được hiệu quả sẽ mang lại khi tiếp tục thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù thêm một năm.
Theo Nghị quyết 54, TPHCM được thí điểm 4 nhóm chính sách lớn về quản lý đất đai, đầu tư, tài chính - ngân sách Nhà nước và cơ chế ủy quyền, thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức thuộc thành phố quản lý.
Sau 5 năm thí điểm (trong đó có 2 năm bị ảnh hưởng bởi dịch), Ủy ban Tài chính - Ngân sách nhận xét, chính sách đặc thù về quản lý đất đai đã góp phần đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian thực hiện dự án; đảm bảo thực hiện kế hoạch sử dụng đất hàng năm đã phê duyệt và tạo nguồn lực phát triển kinh tế xã hội cho thành phố.
Cơ chế chi thu nhập tăng thêm theo hiệu quả công việc dù chưa cao nhưng đã góp phần cải thiện đời sống cán bộ, nâng cao chất lượng công tác quản lý Nhà nước và dịch vụ công, chỉ số cải cách hành chính cấp tỉnh.
Dự kiến năm 2023 sẽ tăng lương cơ sở và Chính phủ đề nghị không áp dụng với các cơ quan, đơn vị đang hưởng chế độ đặc thù tiền lương, trong khi Nghị quyết 54 dự kiến kéo dài thêm một năm, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ làm rõ có áp dụng cơ chế đặc thù tiền lương với TPHCM và các địa phương đang hưởng chính sách này hay không.
Bên cạnh một số chính sách được triển khai hiệu quả, Ủy ban Tài chính - Ngân sách chỉ ra những cơ chế đặc thù được áp dụng cho TPHCM nhưng không đạt kết quả như kỳ vọng, như tăng thuế bảo vệ môi trường, thuế tiêu thụ đặc biệt…
"Thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm hạn chế tiêu dùng những mặt hàng không khuyến khích như bia, rượu, thuốc lá… Việc tăng thu thuế này với các mặt hàng trên sẽ thêm nguồn thu cho TP, nên vẫn có thể nghiên cứu, áp dụng thời gian tới” - Uỷ ban Tài chính - Ngân sách phân tích.
Vẫn trong Nghị quyết 54, TPHCM được tăng dư nợ vay từ nguồn vay nước ngoài của Chính phủ lên tối đa 90%… Thế nhưng, theo cơ quan thẩm tra, việc này thực tế không có nhiều ý nghĩa bởi theo quy định luật ngân sách nhà nước, TP được vay không quá 60% số thu được hưởng.
Liên quan tới cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, Uỷ ban Tài chính - Ngân sách nhận xét việc thực hiện chưa hiệu quả do vướng định giá tài sản, nhất là giá đất khi cổ phần hoá.