Nghiên cứu "luật hóa" quy định về cơ chế điều chỉnh giá điện
Ðoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chuyên đề "Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016 - 2021" hôm qua (18/7) đã tổ chức Hội thảo chính sách giá điện, thị trường điện Việt Nam một số vấn đề đặt ra và giải pháp.
Khai mạc hội thảo, ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường của Quốc hội đánh giá, trong lĩnh vực năng lượng, ngành điện là ngành hạ tầng quan trọng, phải đi trước một bước để phục vụ yêu cầu phát triển toàn diện kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.
Ðề cập đến giá điện, ông Trần Tuệ Quang, Phó Cục trưởng Cục Ðiều tiết điện lực (Bộ Công thương) cho biết, các chi phí cấu thành giá điện được tính đúng và giá điện được điều chỉnh theo biến động thị trường, bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô chung của đất nước. "Từ khi cơ chế điều chỉnh giá điện theo thị trường được ban hành, giá bán lẻ điện được điều chỉnh không những bảo đảm tài chính bền vững cho EVN để đầu tư, vận hành hệ thống mà còn bảo đảm tài chính cho các nhà đầu tư nguồn điện ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh điện" - ông Quang nói.
Tuy nhiên, do giá điện là mặt hàng nhạy cảm, việc thay đổi có thể ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô, đời sống người dân, nên trong một số năm, giá điện đã được giữ ổn định. Vì vậy, Bộ Công thương cho rằng cần nghiên cứu để "luật hóa" quy định về cơ chế điều chỉnh giá điện phù hợp. "Cần thiết quy định chính sách giá điện theo cơ chế thị trường và hoạt động mua bán điện bảo đảm sự phát triển của thị trường điện" - ông Quang nêu quan điểm. Mục tiêu là thực hiện giá điện theo cơ chế thị trường, thúc đẩy thị trường điện cạnh tranh, minh bạch, công bằng, điều hành giá điện qua hoạt động mua bán điện.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Ðức Hải kết luận hội thảo
Ông Quang cũng đề nghị cần ban hành nghị định về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện với thẩm quyền thuộc Chính phủ và đơn vị điện lực; bổ sung chính sách giá điện theo vùng miền, phản ánh chi phí bán lẻ điện cho nhóm khách hàng.
Phải thực sự minh bạch
Từ góc nhìn của mình, chuyên gia kinh tế Nguyễn Ðình Cung nhận thấy, cơ chế quản lý giá điện hiện nay không công bằng trong tiêu thụ điện do thực hiện chính sách bù chéo trong nội bộ nhóm, giữa các nhóm hộ dùng điện và giữa các vùng miền khác nhau.
Ðiểm nữa, ông Cung chỉ ra, giá điện chưa tính đúng, tính đủ chi phí cùng với chính sách bù chéo đã làm cho giá bán lẻ điện trở nên méo mó, sai lệch. "Ở mức độ nào đó, nó trở thành công cụ chính sách chứ không còn là giá đòn bẩy cân bằng cung cầu trên thị trường" - ông Cung bình luận.
Vẫn theo ông Cung, chế độ giá méo mó là một trong số các nguyên nhân làm sai lệch trong phân bố và sử dụng nguồn lực; khuyến khích các ngành tiêu tốn nhiều điện và sử dụng điện kém hiệu quả; không khuyến khích chuyển giao và đổi mới công nghệ ít tiêu hao năng lượng... Cách thức quản lý giá điện hiện nay còn tạo nên tâm trạng và kỳ vọng xã hội về duy trì giá điện thấp và ổn định, từ đó tạo ra bức xúc trong xã hội trước mọi thay đổi, điều chỉnh của giá điện.
Còn PGS.TS Bùi Xuân Hồi, Hiệu trưởng Cao đẳng điện lực miền Bắc góp ý, các quyết định pháp lý về lộ trình tái cấu trúc ngành điện cần điều chỉnh thực tế và khả thi hơn. "Không thể mãi hô khẩu hiệu là phải làm thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, phá bỏ thế độc quyền của EVN nhưng các điều kiện tiên quyết không thể thực hiện" - ông Hồi nhấn mạnh.
Trao đổi sau đó, Thứ trưởng Bộ Công thương Ðặng Hoàng An cho rằng, dù chúng ta có hình thành thị trường bán lẻ điện đi nữa thì Nhà nước vẫn phải kiểm soát. Những quan điểm này đã được nêu tại chiến lược phát triển năng lượng, Nghị quyết 55 của Trung ương. "Giá năng lượng, giá điện luôn được Trung ương xác định phải theo thị trường, dần dần xóa bỏ bù chéo. Cơ cấu ngành điện thế nào thì Nhà nước vẫn phải kiểm soát, kiểm soát ở mức độ nào để tăng cạnh tranh, minh bạch là quan trọng" - ông An nêu rõ.
Phân tích thêm về giá điện, lãnh đạo Bộ Công thương chỉ ra, không phải chi phí của riêng EVN, mà là chi phí toàn ngành, của các loại hình DN tham gia vào hoạt động điện lực cho tới khâu bán lẻ cuối cùng. "Câu chuyện giá điện gắn chặt với chuyện quản lý của ngành điện. Nhưng tái cơ cấu gì thì cơ cấu thì mục tiêu số 1 là phải đủ điện. Giá điện phải tối ưu nhất và thực sự minh bạch dù là Nhà nước hay tư nhân làm" - Thứ trưởng Bộ Công thương khẳng định.
Kết luận hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Ðức Hải ghi nhận, chính sách giá điện của Việt Nam thời gian qua đã góp phần vào ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm an sinh xã hội. Dù vậy, quá trình thực hiện đã bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế, như cơ cấu phát điện, điều chỉnh giá điện chưa bù đắp được chi phí đầu vào và bảo đảm lợi nhuận hợp lý; cơ cấu biểu giá bán lẻ chưa phù hợp, chưa có lộ trình cụ thể để áp dụng giá điện hai thành phần...
Cạnh đó, tái cơ cấu ngành năng lượng để từng bước hình thành thị trường năng lượng cạnh tranh lành mạnh trong đó có thị trường điện thực hiện còn chậm, còn tình trạng độc quyền Nhà nước trong một số lĩnh vực năng lượng. Việc hình thành thị trường điện triển khai chậm, nhiều vướng mắc, chưa thực sự cung cấp tín hiệu khách quan cho các nhà đầu tư cũng như người sử dụng điện...
"Cơ chế giá bán lẻ điện hiện nay chưa đồng bộ với thực tế phát triển thị trường điện; chưa dự báo tốt và tính toán đầy đủ những yếu tố ảnh hưởng từ thị trường năng lượng khu vực và thế giới" - Phó Chủ tịch Quốc hội phản ánh và yêu cầu cần có cách làm mới, giải pháp đột phá tháo gỡ vướng mắc, vượt qua khó khăn, bảo đảm mục tiêu cung cấp đủ điện cho nền kinh tế, cho sản xuất kinh doanh và đời sống của người dân với giá cả hợp lý trong một thị trường lành mạnh, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.