Ước mơ cô giáo
Anh Bríu Nhoi nhìn đứa con gái có dáng người nhỏ nhắn rồi nói: "Nếu muốn, con có thể tiếp tục xuống thành phố Đà Nẵng làm công nhân, kết hợp với tìm việc làm. Còn không thì cứ ở nhà, tới mùa đi hái táo mèo, lên rẫy chăm sóc cây đảng sâm". Ở xã Chơm có 100% các hộ gia đình đều trồng cây đảng sâm, nên cần người hàng ngày lên nương rẫy. Vậy nhưng thế hệ 9X, Gen Z bây giờ thì không muốn suốt ngày quanh quẩn nơi ruộng đồng, vì cầm trong tay tấm bằng cao đẳng, đại học, ai cũng xuống phố mưu sinh để có cơ hội đổi đời...
Chị Blong Thị Đáp nói với con gái Bríu Thị Bé: "Chuyện của con thì mẹ làm sao biết được, con cố gắng tự lo liệu và sắp xếp". Chị Đáp nói vậy vì người con trai của chị hiện nay cũng đang là sinh viên Trường Đại học Quảng Nam. Người con gái của chị từng học tại Đại học sư phạm Huế từ năm 2018 đến 2022. Chị hy vọng con ra trường rồi trở về quê để làm cô giáo vùng cao. Nhưng các trường ở địa phương đều kín chỗ, vì vậy con gái chị đành phải xuống thành phố Đà Nẵng, làm công nhân cho Công ty thủy sản Phước Sơn.
Chị Pơ Loong Thị Mới có bằng nữ hộ sinh, nhưng thất nghiệp và hàng ngày phải đi chăn gia súc. Ảnh: Văn Chương
Bríu Thị Bé luôn nghĩ về tương lai sau này. Em tâm sự rằng: "Không biết khi nào thì được một ngôi trường nhận vào làm cô giáo. Thời đi học, em có thành tích học sinh khá, giỏi từ năm cấp 1 đến hết cấp 3, ngay cả các cô giáo cũng khuyên em chọn nghề sư phạm". Những ngày làm việc tại công ty, em suy nghĩ miên man trong lúc nhổ xương, phi lê cá. Công việc tăng ca từ đầu buổi sáng tới 20 giờ tối mới trở về nhà. Trưa ăn cơm ở công ty, tối về nhà ăn gói mì tôm rồi đi ngủ, sáng mai tiếp tục đi làm. Vì vậy, từ cân nặng 45kg, giờ em chỉ còn 37kg.
Chuyện sinh viên trên đỉnh Trường Sơn ra trường thất nghiệp mỗi ngày một nhiều. Trên con đường dốc dựng đứng tới thôn Pứt nằm ở độ cao 1.700 mét so với mực nước biển, gia đình vợ chồng anh Pơ Loong Non (SN 1994) và chị Bling Thị Nhoong (SN 1994) là điển hình cho việc chật vật tìm đường mưu sinh. Anh Non từng đi lính biên phòng, từng là sinh viên ngành sư phạm thể dục thể thao. Nhưng rồi cả 2 vợ chồng đều thất nghiệp, chị vợ rời gia đình xuống thành phố Đà Nẵng làm công nhân cho một công ty chuyên ngành hàng đông lạnh.
Bà mụ chăn gia súc
Trên con đường băng qua thôn A Rooi, chúng tôi tìm gặp chị Pơ Loong Thị Mới, tốt nghiệp chuyên ngành Nữ hộ sinh, Trường Cao đẳng Y tế Quảng Nam. Anh Pơ Loong Ngol, một ân nhân của chị Mới tâm sự, cậu con trai được vợ anh là ZơRâm Thị Hới sinh đúng vào ngày mưa gió 23/10/2014. Cách đây 10 năm về trước, đường từ thôn A Rooi để đến được trạm xá ngập trong bùn lầy vì chưa được lót bê-tông. Vậy là anh Ngol đi tìm chị Mới.
Người chồng của Mới là anh ZơRâm Nhất cứ giãy nảy vì vợ mình không phải "người Nhà nước", chưa xin được biên chế, lỡ nguy hiểm thì sao. Còn chị Mới thì hơi lưỡng lự, sau đó nói rằng, không thể để sản phụ đau quằn quại. Vậy là chị hỗ trợ cho chị ZơRâm Thị Hới sinh con. Chị Hới sinh khó, nhưng cô nữ hộ sinh vẫn thao tác thành thạo và rất bình tĩnh. Cuối cùng, một bé trai kháu khỉnh ra đời.
Em Briu Thị Bé gác giấc mơ làm cô giáo và đi làm công nhân đông lạnh
Chị Pơ Loong Thị Mới (SN 1989) cho biết: Hoàn cảnh gia đình ở vùng cao rất khó khăn, nhưng em vẫn cố gắng đi học, nuôi ước mơ khoác áo blouse trắng. Năm 2011 đến 2013, em xuống thành phố Tam Kỳ học chương trình nữ hộ sinh. Trong thời gian đi thực hành ở bệnh viện, ca trực từ 18 giờ tối đến 2 giờ sáng, mỗi khi thấy đồng nghiệp ăn khuya và uống một hộp sữa tươi là em không dám nhìn, bởi trong túi không có tiền, bụng thì đói".
Để trở thành nữ hộ sinh giỏi, Mới cố gắng nghe và ghi nhớ nội dung bài học. Khi đi thực hành, Mới luôn chú tâm hết sức, hỏi thăm cặn kẽ về cách xử lý các tình huống đối với sản phụ, kể cả đối với các trường hợp sản phụ sinh con ở các địa phương vùng cao, điều kiện thiết bị y tế không đầy đủ như ở miền núi, nhờ đó Mới được các thầy cô giáo đánh giá rất cao.
Chiều muộn giữa núi rừng, Mới kể chuyện xong vội vã lùa đàn bò và bầy dê về trang trại nằm bên vách núi. Hiện nay, con đường bê-tông đã vươn tới tận thôn bản, nên Mới động viên chị em nên đi tới Trạm y tế khám đúng định kỳ, chủ động tới cơ sở y tế mỗi khi chuyển dạ.
Anh Pờ Loong Hêm gặp tôi và cho biết, gần 10 năm trước, gặp đúng ngày mưa to gió lớn, vợ anh sinh con và gia đình năn nỉ chị Mới sang giúp. Người vợ của anh bị dính nhau, sinh rất khó. Chị Mới đã hỗ trợ vợ Hêm sinh con thành công, chị Mới giúp đỡ miễn phí cho bà con, nhưng sao giờ này vẫn thất nghiệp - "cát mà pơ rợ?".
Đại học làm thôn đội
Em BRíu Thị Bé (SN 1999, ngụ Thôn A Tu 2 - Xã Chơm), tốt nghiệp Đại học sư phạm Huế năm 2022, hiện nay em ruột là BRíu Hùng đang là sinh viên năm thứ 3 Đại học Quảng Nam. Là thế hệ Gen Z nên có tầm nhìn khác. Bé cho biết, mình thuận lợi hơn các anh chị là chưa lập gia đình, nên hiện nay vẫn đi làm tạm thời ở thành phố Đà Nẵng và hy vọng sẽ tìm được công việc phù hợp trong tương lai.
Vừa nhắc chuyện "sinh viên ra trường phải chọn ở lại phố, hay về quê để đi nương rẫy", anh Zơ Room Nhê (SN 1990, Trưởng thôn A Rooi, xã Ga Ri) nói ngay như sợ trôi mất nỗi niềm canh cánh trong lòng: "nhiều lắm mà, riêng thôn A Rooi đang có 25 em, có mấy em ra trường sớm thì xếp được việc, như em A Lăng Năm tốt nghiệp Đại học ngoại ngữ, hiện nay giữ chức thôn đội".
"Sinh viên vùng cao nên chọn học nghề hay cứ phải vào đại học?". Mang suy nghĩ trên trong những chuyến công tác đến huyện vùng cao ở các tỉnh lân cận, chúng tôi bắt gặp thực tế nơi nào cũng giống nhau. Ông Đinh Ngọc Ước, Bí thư Chi bộ xã An Trung, huyện An Lão, tỉnh Bình Định chia sẻ: "Gia đình tôi cho con chọn học chuyên ngành quản lý rừng, vậy nhưng trở về địa phương vẫn thất nghiệp như nhiều sinh viên khác". Anh Hồ Tha, Trưởng thôn Ka Óoc, xã Trọng Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình thì cho biết: "Phần lớn các em học đại học, trung cấp và khi ra trường đều cố gắng đi làm ở miền xuôi, nếu trở về núi Giăng Màn này thì biết làm cái chi".
Ông Lê Hoàng Linh, Bí thư Đảng ủy xã Trhy chia sẻ câu chuyện lo việc làm cho sinh viên vùng cao ra trường. Ông Linh cho biết, địa phương quá sốt sắng với vấn đề này, liên kết với các doanh nghiệp để có hướng tuyển dụng lao động ra nước ngoài, hy vọng các em đi bằng con đường đó để sau này mở mang, phát triển.