Chỉ số Hang Seng (HSI) của Hồng Kông đã giảm hơn 20% so với mức đỉnh vào tháng 1. Tuần trước, đồng nhân dân tệ của Trung Quốc đã giảm xuống mức thấp nhất trong 16 năm, khiến ngân hàng trung ương phải thực hiện biện pháp bảo vệ bằng cách đặt tỷ giá đồng đô la cao hơn nhiều so với giá trị thị trường ước tính.
Vấn đề là, sau khi hoạt động bùng nổ nhanh chóng vào đầu năm nay khi dỡ bỏ lệnh phong tỏa vì Covid-19, tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc đang bị đình trệ. Giá tiêu dùng đang giảm, khủng hoảng bất động sản ngày càng sâu sắc và xuất khẩu sụt giảm. Tỷ lệ thất nghiệp trong giới trẻ ngày càng trầm trọng đến mức chính phủ phải ngừng công bố dữ liệu.
Một đợt hạ mức tăng trưởng mới, với việc một số ngân hàng đầu tư lớn cắt giảm dự báo tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc xuống dưới 5%.
“Chúng tôi hạ dự báo tăng trưởng GDP thực của Trung Quốc… do suy thoái bất động sản ngày càng trầm trọng, nhu cầu bên ngoài ngày càng suy yếu và hỗ trợ chính sách ít hơn dự kiến”, các nhà phân tích của UBS viết trong báo cáo nghiên cứu.
Các nhà nghiên cứu tại Nomura, Morgan Stanley và Barclays trước đây cũng đã cắt giảm dự báo của họ.
Điều đó có nghĩa là Trung Quốc có thể bỏ lỡ đáng kể mục tiêu tăng trưởng chính thức là “khoảng 5,5%”.
Một góc thành phố Thượng Hải - trung tâm tài chính của Trung Quốc
Bối cảnh hiện nay khác xa với cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, khi Trung Quốc tung ra gói kích thích lớn nhất thế giới và là nền kinh tế lớn đầu tiên thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng. Đó cũng là sự đảo ngược so với những ngày đầu của đại dịch, khi Trung Quốc là nền kinh tế phát triển lớn duy nhất tránh được suy thoái kinh tế. Vậy những nguyên nhân nào khiến nền kinh tế Trung Quốc rơi vào suy thoái?
Khủng hoảng tài sản
Nền kinh tế Trung Quốc đã rơi vào tình trạng ảm đạm kể từ tháng 4, khi đà tăng trưởng mạnh mẽ từ đầu năm bắt đầu mờ nhạt. Nhưng mối lo ngại đã gia tăng trong tháng này sau các vụ vỡ nợ của Country Garden, từng là nhà phát triển bất động sản lớn nhất đất nước về doanh số bất động sản, và Zhongrong Trust, một công ty tín thác hàng đầu.
Các báo cáo cho rằng, Country Garden đã không thanh toán lãi cho hai trái phiếu bằng đô la Mỹ khiến các nhà đầu tư lo sợ và khơi lại ký ức về Evergrande, công ty vỡ nợ vào năm 2021, báo hiệu sự bắt đầu của cuộc khủng hoảng bất động sản.
Trong khi Evergrande vẫn đang trong quá trình tái cơ cấu nợ, những rắc rối tại Country Garden đã làm dấy lên mối lo ngại mới về nền kinh tế Trung Quốc.
Bắc Kinh đã triển khai một loạt biện pháp hỗ trợ để vực dậy thị trường bất động sản. Nhưng ngay cả những người đầu tư mạnh hơn hiện cũng đang đứng trước bờ vực vỡ nợ.
Trong khi đó, tình trạng vỡ nợ tại các nhà phát triển bất động sản dường như đã lan sang ngành ủy thác đầu tư trị giá 2,9 nghìn tỷ USD của đất nước.
Zhongrong Trust, công ty quản lý quỹ trị giá 87 tỷ USD cho khách hàng doanh nghiệp và cá nhân giàu có, đã không hoàn trả một loạt sản phẩm đầu tư cho ít nhất 4 công ty, trị giá khoảng 19 triệu USD, theo báo cáo của công ty hồi đầu tháng này.
Julian Evans-Pritchard, người đứng đầu bộ phận kinh tế Trung Quốc tại Capital Economics, cho biết: “Những tổn thất tiếp theo trong lĩnh vực bất động sản có nguy cơ dẫn đến bất ổn tài chính rộng hơn”.
Ông nói thêm: “Với việc các quỹ trong nước ngày càng tìm đến sự an toàn của trái phiếu chính phủ và tiền gửi ngân hàng, nhiều tổ chức tài chính phi ngân hàng có thể gặp phải vấn đề về thanh khoản”.
Nợ của chính quyền địa phương
Một mối quan tâm lớn khác là nợ của chính quyền địa phương, vốn đã tăng vọt phần lớn do doanh thu bán đất giảm mạnh do giá bất động sản sụt giảm, cũng như tác động kéo dài của chi phí áp đặt lệnh phong tỏa do đại dịch.
Căng thẳng tài chính nghiêm trọng ở cấp địa phương không chỉ gây rủi ro cho các ngân hàng Trung Quốc mà còn hạn chế khả năng của chính phủ trong việc thúc đẩy tăng trưởng và mở rộng dịch vụ công.
Cho đến nay, Bắc Kinh đã công bố một loạt các biện pháp đều đặn để thúc đẩy nền kinh tế, bao gồm cắt giảm lãi suất và các động thái khác nhằm hỗ trợ thị trường bất động sản và doanh nghiệp tiêu dùng.
Các nhà kinh tế và phân tích nói với CNN rằng, Trung Quốc đã mắc nợ quá nhiều nên không thể thúc đẩy nền kinh tế như cách đây 15 năm, trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Khi đó, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã tung ra gói tài chính trị giá 4 nghìn tỷ nhân dân tệ (586 tỷ USD) để giảm thiểu tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Nhưng các biện pháp tập trung vào các dự án cơ sở hạ tầng do chính phủ chỉ đạo cũng dẫn đến việc mở rộng tín dụng chưa từng có và nợ chính quyền địa phương tăng mạnh, khiến nền kinh tế vẫn đang phải vật lộn để phục hồi.
Evans-Pritchard cho biết: “Mặc dù cũng có một yếu tố mang tính chu kỳ đối với tình trạng suy thoái hiện nay khiến các biện pháp kích thích lớn hơn trở nên cần thiết, nhưng các nhà hoạch định chính sách dường như lo ngại rằng các chính sách truyền thống sẽ dẫn đến mức nợ tăng thêm và sẽ quay trở lại với họ trong tương lai”.
Các nhà hoạch định chính sách Bắc Kinh tái khẳng định rằng, một trong những ưu tiên hàng đầu của họ là hạn chế rủi ro nợ hệ thống tại chính quyền địa phương.
Theo tuyên bố của ngân hàng trung ương Trung Quốc, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, cơ quan quản lý tài chính và cơ quan quản lý chứng khoán cùng cam kết hợp tác để giải quyết thách thức này.
Suy giảm nhân khẩu học
Hơn nữa, Trung Quốc phải đối mặt với một số thách thức dài hạn, chẳng hạn như khủng hoảng dân số và mối quan hệ căng thẳng với các đối tác thương mại quan trọng như Hoa Kỳ và Châu Âu.
Theo một báo cáo gần đây của trang web nhà nước Jiemian.com, tổng tỷ suất sinh của đất nước, số con trung bình mà một phụ nữ sẽ sinh trong đời, đã giảm xuống mức thấp kỷ lục 1,09 vào năm ngoái từ mức 1,30 chỉ hai năm trước đó.
Điều đó có nghĩa là tỷ lệ sinh của Trung Quốc hiện thậm chí còn thấp hơn Nhật Bản, một quốc gia từ lâu nổi tiếng với xã hội già hóa.
Đầu năm nay, Trung Quốc công bố dữ liệu cho thấy, dân số nước này bắt đầu giảm vào năm ngoái lần đầu tiên sau sáu thập kỷ.
Các nhà phân tích từ Moody's Investor Service thông tin, trong một báo cáo nghiên cứu tuần trước: “Nhân khẩu học già đi của Trung Quốc đặt ra những thách thức đáng kể đối với tiềm năng tăng trưởng kinh tế của nước này”.
Sự suy giảm nguồn cung lao động và chi tiêu xã hội và chăm sóc sức khỏe tăng lên có thể dẫn đến thâm hụt tài chính rộng hơn và gánh nặng nợ cao hơn. Lực lượng lao động nhỏ hơn cũng có thể làm xói mòn tiết kiệm trong nước, dẫn đến lãi suất cao hơn và đầu tư giảm.
Họ nhấn mạnh thêm: “Nhu cầu nhà ở sẽ giảm trong dài hạn”.
Evans-Pritchard cho biết, nhân khẩu học, cùng với tình trạng di cư chậm lại từ nông thôn đến thành thị và sự rạn nứt địa chính trị, mang tính “cấu trúc về bản chất” và phần lớn nằm ngoài tầm kiểm soát của các nhà hoạch định chính sách.
Ông kết luận: “Bức tranh lớn là xu hướng tăng trưởng đã giảm đáng kể kể từ khi bắt đầu đại dịch và có vẻ sẽ còn giảm hơn nữa trong trung hạn”.