Trên khắp thủ đô Iran trong tuần này, các biển quảng cáo có nội dung: “400 giây là tới Tel Aviv” được viết bằng tiếng Ba Tư, tiếng Ả Rập và tiếng Do Thái được trưng bày. Đó là thông báo về loại tên lửa mới nhất trong kho vũ khí đang được mở rộng nhanh chóng của Iran - loại tên lửa mà quân đội Iran cho biết có thể di chuyển với tốc độ gấp 15 lần tốc độ âm thanh.
Tên lửa được gọi là Fattah có nghĩa là “người trao chiến thắng”. Nó đã được công bố trong tuần này như một thành tựu lịch sử.
Đạn siêu thanh có khả năng “xuyên thủng tất cả các hệ thống tên lửa phòng không và kích nổ chúng” - Chuẩn tướng Amir Ali Hajizadeh, Tư lệnh Lực lượng Hàng không Vũ trụ của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRCG) cho biết trong các bình luận được hãng thông tấn bán chính thức Tasnim đăng tải.
IRGC cho biết tên lửa này có thể di chuyển trong và trên bầu khí quyển của trái đất và có tầm hoạt động 1.400 km (870 dặm). Điều đó sẽ đặt Israel trong tầm bắn. Tên lửa siêu thanh này là những tên lửa có thể di chuyển với tốc độ vượt quá Mach 5 (gấp năm lần tốc độ âm thanh).
Bộ trưởng Quốc phòng Israel Yoav Gallant đã nhanh chóng bác bỏ mối đe dọa tiềm ẩn đối với đất nước mình.
“Tôi nghe thấy sự khoe khoang về vũ khí mà họ đang phát triển” - ông nói trong các bình luận đăng trên truyền thông Israel. “Đối với bất kỳ sự phát triển nào như vậy, chúng tôi thậm chí còn có phản ứng tốt hơn – cho dù đó là trên đất liền, trên không hay trên biển, bao gồm cả các phương tiện phòng thủ và tấn công”.
Tuyên bố của Iran chưa được kiểm chứng độc lập nhưng các chuyên gia cho biết họ đang theo sát những tiến bộ rõ rệt trong quá trình phát triển tên lửa của nước này.
Uzi Rubin - người sáng lập và là cựu giám đốc Tổ chức Phòng thủ Tên lửa Israel tại Bộ Quốc phòng Israel cho rằng không có lý do gì để tin rằng tên lửa này không có thật và không hoạt động.
Ông nói với CNN: “Ý tưởng này thực tế và khả thi”.
Một bảng quảng cáo về chương trình tên lửa của Iran ở thủ đô Tehran Nhưng ông lưu ý rằng đó không nhất thiết phải là một “cuộc cách mạng” lớn trong khả năng tên lửa của Tehran, đồng thời nói thêm rằng đây không phải là tên lửa siêu thanh đầu tiên mà Iran thiết kế, mặc dù nó là một “thiết kế mang tính cách mạng”. Các chuyên gia cho rằng hầu hết các tên lửa đạn đạo đều có thể di chuyển với tốc độ siêu thanh.
Alex Vatanka, giám đốc Chương trình Iran tại Viện Trung Đông ở Washington, DC, nói rằng Iran có "lịch sử lâu dài đưa ra những tuyên bố phóng đại" khi phát triển tên lửa. “Điều đó nói rằng, Iran đã đạt được những tiến bộ to lớn trong lĩnh vực này và không ai có thể phủ nhận điều đó. Iran có lọt vào danh sách A trong số các quốc gia có thể sản xuất tên lửa siêu thanh không? Đó không phải là tình huống".
Mỹ cho biết Iran có lực lượng tên lửa đạn đạo lớn nhất ở Trung Đông và coi kho vũ khí tên lửa của nước này là một trong những “công cụ chính để cưỡng chế và triển khai lực lượng”.
Iran trong quá khứ đã khẳng định rằng chương trình tên lửa của họ chỉ nhằm mục đích phòng thủ. Tờ Kayhan, có biên tập viên được lãnh đạo tối cao của Iran bổ nhiệm, tuy nhiên trong một bài xã luận tuần này cho biết mục đích của tên lửa Fattah cũng là “để thể hiện khả năng răn đe trong các lĩnh vực kinh tế và chính trị”. Dưới các lệnh trừng phạt nặng nề của Mỹ, Iran thường xuyên cáo buộc Mỹ tiến hành một cuộc chiến tranh kinh tế chống lại nước này.
Khó đánh chặn
John Krzyzaniak, cộng tác viên nghiên cứu tại Dự án Wisconsin về Kiểm soát Vũ khí Hạt nhân ở Washington, DC, cho biết kể từ năm 2017, Iran đã thực hiện 5 vụ phóng tên lửa đạn đạo xuyên biên giới lớn trong khu vực. Chúng bao gồm hai cuộc tấn công vào tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) ở Syria và ba cuộc tấn công ở Iraq tuyên bố đã nhắm vào lực lượng Mỹ, dân quân người Kurd và tình báo Israel.
Các chuyên gia cho biết điểm khác biệt giữa tên lửa mới của Iran với các loại tên lửa khác do nước này thiết kế là nó có khả năng cơ động. Nó có một vòi di động cho phép di chuyển theo một quỹ đạo bất thường, khiến khó bị đánh chặn.
Krzyzaniak nói: “Nếu tuyên bố của các quan chức Iran về tên lửa Fattah mới là đúng, thì nó chắc chắn sẽ có khả năng cơ động cao hơn so với các hệ thống trước đây. Nhưng nó không đạt được điều này theo cách giống như vũ khí siêu thanh của các quốc gia khác, và nó có thể sẽ không có khả năng cơ động ở mức độ tương tự”.
Ông nói rằng những tuyên bố của Iran về tên lửa Fattah hầu hết là đáng tin cậy vì tên lửa này “phần lớn là sự lặp lại công nghệ đã được chứng minh trước đó mà Iran đã phát triển trong nước”.
Điều này có ý nghĩa gì đối với các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện có ở Trung Đông?
Israel có một số hệ thống phòng thủ tên lửa. Hệ thống phòng thủ Vòm sắt được thiết kế để bảo vệ chống lại các tên lửa tầm ngắn, giống như những tên lửa được phóng từ Gaza hoặc Lebanon. David's Sling ngăn chặn các loại đạn tầm trung. Đối với các tên lửa đạn đạo tầm xa thì có dòng hệ thống phòng thủ Arrow có phạm vi hoạt động 2.400 km (1.500 dặm).
Israel, Ả Rập Saudi và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot do Mỹ sản xuất, Ả Rập Saudi và UAE cũng sử dụng hệ thống Phòng thủ Khu vực Tầm cao Giai đoạn cuối (THAAD) có thể đánh chặn tên lửa đạn đạo tầm ngắn và tầm trung ở tầm cao hơn. THAAD được sử dụng trong chiến đấu lần đầu tiên vào tháng 1 năm 2022 khi một tên lửa của phiến quân Houthi được phóng vào Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất.
Krzyzaniak nhận định: “Patriot có khả năng bắn hạ một tên lửa Fattah, nhưng khó có thể nói chắc chắn vì vẫn còn nhiều điều chưa biết với cả hai hệ thống này. Các báo cáo từ Ukraine cho thấy Patriot đã bắn hạ tên lửa Kinzhal của Nga, loại tên lửa tương tự Fattah ở chỗ chúng có thể cơ động ở tốc độ cao”.
Tuy nhiên, ông lưu ý rằng hệ thống Patriot được triển khai ở Ả Rập Saudi đã không thể bắn hạ một số tên lửa do phiến quân Houthi do Iran hậu thuẫn phóng qua từ Yemen “mặc dù những tên lửa đó không đặc biệt tinh vi”.
“Ngay cả một hệ thống phòng thủ tên lửa có khả năng cao cũng có thể 'thất bại' nếu nó ở sai vị trí, nếu radar của nó quay sai hướng, nếu tên lửa bay quá thấp để bị phát hiện hoặc nếu có quá nhiều tên lửa trong một đợt tấn công” – ông nói.
Các quốc gia Ả Rập vùng Vịnh từ lâu đã lập luận rằng chương trình tên lửa của Iran nên là một phần trong các cuộc đàm phán của các quốc gia phương Tây với Tehran về chương trình hạt nhân của họ, cho rằng các tên lửa gây ra mối đe dọa trực tiếp hơn đối với sự an toàn của họ. Tuy nhiên, các đối thủ Ả Rập của Iran trong khu vực đã bắt đầu hòa giải với Iran vào cuối năm ngoái, làm giảm đáng kể khả năng xung đột ở Vịnh Ba Tư.
Điều đó khiến Israel trở thành quốc gia có khả năng lo ngại nhất về tên lửa mới của Iran.
Rubin, cựu quan chức quốc phòng Israel, cho biết ông tin tưởng rằng ngay cả khi Israel không có khả năng bảo vệ chống lại tên lửa của Iran bây giờ, thì “chúng tôi sẽ có thể bảo vệ chống lại nó (trong tương lai)”.