Còn lắm gian nan
Ghi nhận những thành quả ấn tượng đạt được trong năm 2019, nhưng đại biểu Vũ Tiến Lộc (Thái Bình) lo lắng khi nhìn về tầm nhìn năm 2020 và những năm tiếp theo. “Mục tiêu duy trì nhịp độ tăng trưởng 6,8% là rất gian nan” – đại biểu Lộc nhận định.
Trong bối cảnh kinh tế và thương mại thế giới đang giảm tốc và theo dự báo có khả năng tiến tới ngưỡng suy thoái toàn cầu thì mức tăng trưởng 6,8% của một nền kinh tế có độ mở cao, phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu và đầu tư nước ngoài như nước ta liệu, đại biểu Lộc nghi ngờ tính khả thi của mục tiêu được đặt ra.
Đại biểu Vũ Tiến Lộc phát biểu
“Nhìn kỹ vào ngành chế biến chế tạo – khu vực đóng vai trò dẫn dắt tăng trưởng trong 9 tháng đầu năm, ta thấy đằng sau mức tăng sản lượng ấn tượng 11,37%, thì chỉ số hàng tồn kho của ngành này tại thời điểm 30-9 cũng đạt mức kỷ lục là 17,2%, cao hơn nhiều so với mức 13,8% cùng kỳ năm 2018 và 8,8% của năm 2017” – ông Lộc phân tích và đặt vấn đề: “Sự tăng trưởng của ngành này có bền vững không khi các doanh nghiệp đưa chỉ số hàng tồn kho về mức bình thường?”.
Nêu lại cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, đại biểu Lộc thông tin, rất nhiều chuyên gia dự báo Việt Nam sẽ hưởng lợi, sẽ trở thành công xưởng mới của nền kinh tế toàn cầu. Nhưng thực tế thì ngược lại, 9 tháng đầu năm nay, xuất khẩu của Việt Nam chỉ tăng 8,2% so với cùng kỳ 2018, chỉ còn bằng phân nửa tốc độ tăng của cùng kỳ năm ngoái là 15,4% và bằng khoảng 1/3 của mức tăng trên 20% của những năm trước nữa.
Chưa hết, đại biểu Lộc chỉ ra, cơ cấu xuất khẩu theo thị trường cũng có những chuyển dịch bất lợi. “Xuất khẩu sang nhóm 5 thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam, bao gồm EU, Trung Quốc, ASEAN, Nhật Bản đều giảm tốc. Duy nhất, xuất khẩu sang Mỹ tăng đột biến nhưng lại chứa đựng rất nhiều rủi ro và gian lận thương mạii” – đại biểu Lộc lo ngại.
Đặc biệt, tăng trưởng xuất khẩu vào Mỹ tăng tới 28% so với cùng kỳ năm ngoái đã khiến Việt Nam trở thành một trong sáu quốc gia có thâm hụt thương mại lớn nhất với Hoa Kỳ. Trong khi hầu hết các quốc gia này đều bị Hoa Kỳ trừng phạt, ông Lộc thì khả năng duy trì xuất khẩu vào một thị trường lớn nhất chiếm tới gần 1/4 tổng kim ngạch của Việt Nam, theo ông Lộc, là rất mong manh.
Bức tranh về đầu tư nước ngoài cũng chẳng sáng sủa hơn. 9 tháng đầu năm, đầu tư nước ngoài có dấu hiệu nhích lên nhưng lại giảm tốc ở 2 đầu nguồn trọng điểm đóng vai trò dẫn dắt là Nhật Bản và Hàn Quốc, trong khi đó lại tăng đột biến từ các nguồn liên quan tới Trung Quốc (bao gồm cả Trung Quốc, Đài Loan và Hongkong). Vốn đầu tư nước ngoài dịch chuyển theo hướng này cũng phát đi một tín hiệu thiếu bền vững, thiếu cân bằng về FDI và chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới chất lượng tăng trưởng dài hạn của nước ta.
Tiêp tục phân tích về các mục tiêu Chính phủ đặt ra trong năm 2020, Chủ tịch VCCI khẳng định, những chỉ báo trên cho thấy để duy trì được nhịp độ tăng trưởng 6,8%, đồng thời cải thiện được chất lượng tăng trưởng trong năm tới là rất gian nan.
“Động lực chính để bảo đảm cho sự tăng trưởng là nâng cao sức cạnh tranh của cộng đồng doanh nghiệp” – ông Lộc nhìn nhận.
Thế nhưng, cáo thẩm tra của Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội đã chỉ ra 3 năm liên tiếp, nguồn thu ngân sách từ khu vực doanh nghiệp - nguồn thu được trông đợi nhất của nền kinh tế là chỉ báo quan trọng nhất thể hiện tính bền vững của ngân sách quốc gia, đã không đạt kế hoạch cho thấy cộng đồng doanh nghiệp đang dối mặt với rất nhiều khó khăn.
Vì vậy, theo ông Lộc, sự đồng cam cộng khổ của cả hệ thống chính trị, của cả người lao động với doanh nghiệp để duy trì và phát triển sản xuất kinh doanh là rất quan trọng mà nếu không cải cách mạnh mẽ chúng ta sẽ tụt lại phía sau.
Hộ kinh doanh là mảnh đất màu mỡ cho “tham nhũng vặt”
Liên quan đến sự phát triển của cộng đồng doanh nghiệp, Chủ tịch VCCI thông tin, ở Việt Nam, mặc dù đã đóng góp tới 40% GDP, nhưng khu vực kinh tế tư nhân đang mang trong lòng nó một nghịch lý lớn: chỉ có trên 700.000 doanh nghiệp thuộc khu vực doanh nghiệp tư nhân chính thức đóng góp chỉ vẻn vẹn 10% cho GDP, còn lại hơn 30% GDP là thuộc về trên 5 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động, trong đó có 2 triệu hộ kinh doanh có đăng ký.
“Không có một nền kinh tế thị trường nào có khu vực bán chính thức và phi chính thức lớn đến như vậy” – ông Lộc nói và cho biết, về bản chất thì hộ kinh doanh cá thể chính là một loại hình doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ nhưng do chưa được định danh rõ ràng về mặt pháp lý, nên với bên ngoài, hộ kinh doanh bị hạn chế về quyền kinh doanh…
Còn trong quan hệ nội bộ thì hộ kinh doanh đang thiếu vắng một khung khổ quản trị có hiệu quả và không rõ ràng về trách nhiệm của các cá nhân tham gia. Quản lý Nhà nước đối với hộ kinh doanh thiếu minh bạch, hộ kinh doanh không được thúc đẩy và hỗ trợ để lớn lên. “Hoạt động kinh doanh của các hộ này đang là mảnh đất màu mỡ cho nạn tham nhũng vặt” – ông Lộc phản ánh.
Để giải quyết câu chuyện trên, theo đại biểu Lộc, không thể xóa bỏ hộ kinh doanh, không thể ép buộc hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, mà chỉ có thể khoác tấm áo pháp lý mới cho hộ kinh doanh.
Nghĩa là, đưa hộ kinh doanh vào phạm vi điều chỉnh của luật Doanh nghiệp với những quy định pháp lý tối giản nhưng minh bạch, bảo đảm sự bình đẳng của hộ kinh doanh với các loại hình doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa, để góp phần thúc đẩy sự phát triển có hiệu quả của hộ kinh doanh trong nền kinh tế nước ta và cũng là để bảo đảm thự thi một nguyên tắc nền tảng trong Hiến Pháp là quyền và nghĩa vụ của mỗi công dân và tổ chức phải được quy định trong văn bản luật chứ không phải chỉ ở cấp thông tư, nghị định như tình trạng của hộ kinh doanh hiện nay.
Cũng bàn về kinh tế - xã hội, đại biểu Hoàng Văn Trà (Phú Yên) đề nghị Chính phủ sớm có giải pháp khả thi và quyết liệt trong khắc phục, khơi thông các điểm nghẽn đang kìm hãm sự phát triển.
“Thiết nghĩ, nếu tiến độ thực hiện tỉ lệ giải ngân vốn đầu tư công tốt hơn, khai thác sử dụng các nguồn lực cho phát triển như đất đai, tài nguyên khoáng sản và tài sản công hiệu quả hơn, các công trình đầu tư từ vốn ngoài ngân sách nhất là các dự án về hạ tầng, giao thông được triển khai xây dựng và khai thác đúng kế hoạch thì chắc chắn kết quả thu được còn cao hơn, ấn tượng hơn” – đại biểu Trà nêu quan điểm.
Về định hướng nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu trong năm 2020, đại biểu Trà nhất trí với 12 nhiệm vụ, giải pháp lớn được nêu trong báo cáo của Chính phủ. Ông Trà cũng đề nghị Chính phủ có giải pháp hữu hiệu, khả thi để xây dựng được đội ngũ cán bộ công chức chuyên nghiệp, ngang tầm nhiệm vụ, thu hút được những người có bản lĩnh, trí tuệ, có tâm, có tầm vào khu vực công; có cơ chế chính sách, khung pháp lý để những người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm được trọng dụng và có môi trường tốt để hoạt động, sáng tạo và yên tâm làm việc, cống hiến.