Phòng chống xâm hại trẻ em: Cần quy trình điều tra, xét xử thân thiện

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam; Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao Lê Minh Trí; Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình; Bộ trưởng Công an Tô Lâm cũng tham gia giải trình thêm các nội dung liên quan.

Xâm hại tình dục trẻ em ngày càng gia tăng, nguy hiểm

Cho rằng vấn đề bạo lực, xâm hại trẻ em đang làm là bức xúc lớn hiện nay, đại biểu Lê Thị Nga (Thái Nguyên) đề nghị Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, với trách nhiệm là Phó Chủ tịch Ủy ban quốc gia về trẻ em, cần đưa ra các giải pháp mạnh mẽ ngăn chặn tình trạng này; đồng thời đề nghị Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao Lê Minh Trí; Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình; Bộ trưởng Công an Tô Lâm cho biết thêm về giải pháp giải quyết tình trạng bế tắc trong việc chứng minh các tội phạm xâm hại tình dục trẻ em.

Đại biểu Nguyễn Quang Tuấn (Hà Nội) dẫn chứng: Tình trạng xâm hại tình dục ở trẻ em đang gia tăng và ngày càng nguy hiểm, trầm trọng. Chỉ tính riêng 5 tháng đầu năm 2018 đã có 572 vụ xâm hại tình dục trẻ em và có 562 cháu bị xâm hại. Nguyên nhân 6% liên quan đến hàng xóm, người quen, 21% liên quan đến người thân trong gia đình. Bộ trưởng có giải pháp gì để quyết liệt để ngăn chặn tình trạng hết sức đau lòng này?

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung

Trả lời nội dung này, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, thực tế hiện nay có tới 59,9% số người vi phạm xâm hại tình dục đối với trẻ em chính là người thân, người quen. Đây là những đối tượng thời gian tới phải quan tâm nhiều hơn để ngăn chặn tình trạng này.

Theo Bộ trưởng, cần tăng cường công tác quản lý Nhà nước, đặc biệt là các Bộ: Công an, Lao động - Thương binh và Xã hội, UBND các cấp trong việc rà soát sửa đổi bổ sung hoàn thiện hệ thống pháp luật; tăng cường truyền thông trong gia đình, gắn kết quản lý gia đình. Thời gian tới cần tăng cường trách nhiệm của gia đình, nhà trường, xã hội đối với công tác này.

Bên cạnh đó, cần phối hợp chặt chẽ trong thực thi pháp luật bảo vệ trẻ em, thực hiện quyền của trẻ em trong quá trình tố tụng; tập trung xử lý giải quyết những vụ việc vi phạm một cách nghiêm minh, nhanh chóng nhất; tăng cường dịch vụ công bảo vệ trẻ em, nhất là hoạt động của dịch vụ Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em 111.

Điều quan trọng nhất là tập trung giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng tự bảo vệ cho các em. Ngay trong tháng 6 - Tháng hành động vì trẻ em, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội sẽ kiến nghị Chính phủ tổ chức hội nghị trực tuyến về tăng cường các giải pháp phòng chống bạo lực, xâm hại trẻ em .

Bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật

Làm rõ thêm nội dung được nhiều đại biểu nêu, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho biết, trong 6 tháng đã khởi tố 701 vụ, truy tố 735 vụ (do số cũ tồn lại), tương ứng với 805 bị can, đưa ra xét xử 649 bị can.

Để bảo vệ trẻ em hiệu quả, Viện trưởng Lê Minh Trí nêu rõ: phải bảo đảm đồng bộ cả từ phòng ngừa, xử lý nghiêm, kịp thời các hành vi xảy ra xâm hại trẻ em nói chung, chứ không chỉ là xâm hại tình dục. Luật Bảo vệ trẻ em, Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự và Bộ luật dân sự đều đã có các chương về bảo vệ quyền trẻ em. Pháp luật đã hoàn thiện song cũng đòi hỏi khâu thực thi pháp luật phải đồng bộ.

Tháng 12/2017, Bộ Công an phối hợp Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, một số bộ ngành đã xây dựng, ban hành thông tư liên tịch 01 về việc phối hợp, xử lý, tiếp nhận tin báo tố giác và kiến nghị khởi tố đối với các hành vi phạm tội, đặc biệt là trong đó có tội xâm hại tình dục trẻ em.

Bên cạnh đó, Viện cùng Bộ Công an, Tòa án nhân dân tối cao xây dựng Thông tư liên tịch trong việc hướng dẫn thực hiện một số quy định của Bộ Luật Tố tụng hình sự 2015 trong việc xử lý vấn đề đối tượng tham gia tố tụng dưới 18 tuổi. Thông tư liên tịch hiện đã hoàn thành dự thảo với 20 điều hiện đang chờ ý kiến góp ý cuối cùng của Hội đồng thẩm phán tối cao, dự kiến đầu quý 3/2018 ban hành.

Đây là cơ sở pháp lý để việc phối hợp, hướng dẫn toàn bộ hệ thống cơ quan điều tra, viện kiểm sát, toà án trong việc thực thi nhiệm vụ khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử loại hình tội phạm này - Viện trưởng Lê Minh Trí khẳng định

Xây dựng các phòng xét xử thân thiện với trẻ em

Thông tin về việc xét xử đối với tội phạm xâm hại trẻ em, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết: Trong 5 năm (2013-2017), tòa án đã giải quyết 8.100 vụ việc xâm hại tình dục trẻ em bao gồm 5 tội danh khác nhau theo quy định của Bộ Luật hình sự 1999; theo đó đã trả hồ sơ 549 vụ, các vụ xét đúng người đúng tội khoảng 93%, hơn 7.600 vụ. Mặc dù số vụ phải trả, hủy hồ sơ không nhiều, chỉ khoảng 6,6% nhưng các vụ việc này cũng gây bức xúc cho xã hội.

Đây là những vụ không khó khăn trong quá trình xét xử nhưng khó khăn trong quá trình điều tra, thu thập chứng cứ vì phần lớn đây là những vụ truy xét, không có người làm chứng; thời gian xảy ra đến khi phát hiện thường đã xa; gia đình và nạn nhân ngại khai báo, thậm chí che giấu, không hợp tác với cơ quan điều tra. Có những yêu cầu giám định bắt buộc nhưng gia đình cũng từ chối.

Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành thông tư về mô hình phòng xét xử đối với vụ án hôn nhân gia đình và vị thành niên mang tính chất thân thiện và đã triển khai ở TP.HCM, Đồng Tháp với sự hỗ trợ của các chuyên gia quốc tế. Thời gian tới sẽ được triển khai theo hướng những trường hợp xâm hại tình dục trẻ em sẽ được xét xử kín, thậm chí không phải ra tòa thẩm vấn để bảo đảm về mặt tâm lý cho trẻ em.

Phòng ngừa, ngăn chặn xâm hại tình dục trẻ em

Trả lời câu hỏi của các đại biểu, Bộ trưởng Công an Tô Lâm cho biết, số vụ xâm hại tình dục trẻ em trong 5 tháng đầu năm 2018 giảm 7,74% so cùng kỳ. Thời gian tới, Bộ Công an sẽ phối hợp chặt chẽ với các Bộ: Lao động - Thương binh và Xã hội, Giáo dục và Đào tạo và các tổ chức chính trị - xã hội, các cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan chức năng thực hiện biện pháp có hiệu quả trong phòng ngừa, ngăn chặn xâm hại tình dục trẻ em; tổ chức các diễn đàn, hội thảo, tọa đàm tăng cường giáo dục truyền thống, đạo đức...

Các cơ quan điều tra sẽ tiếp tục chấn chỉnh công tác tiếp nhận tố giác tội phạm, thiết lập các đường dây nóng, để số điện thoại, email hộp thư tố giác ở nơi công cộng, những địa bàn hay xảy ra các vụ việc xâm hại trẻ em; vận động quần chúng nhân dân kịp thời tố giác.

Theo Bộ trưởng Tô Lâm, cần có quy trình điều tra, quy trình xét xử đặc biệt đối với các vụ việc này; đề nghị Ủy ban Tư pháp đứng ra làm trọng tài với các cơ quan để có quy trình điều tra, quy trình xét xử đặc biệt. Hiện, Cơ quan điều tra của Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã thống nhất quy trình để có hướng dẫn và đang chờ Hội đồng thẩm phán của Tòa án nhân dân tối cao thống nhất để chuyển Ủy ban Tư pháp của Quốc hội công bố, hướng dẫn phổ biến thực hiện, tạo điều kiện cho công việc điều tra, xét xử hiệu quả, kịp thời hơn.

Bộ Công an cũng đã tập trung hướng dẫn, đào tạo cho lực lượng trực tiếp đấu tranh phòng chống tội phạm này trong đó tập trung hướng dẫn nguyên tắc đảm bảo quyền trẻ em, yêu cầu các biện pháp bảo vệ trẻ em trong quá trình tố tụng.

Cần có quy trình điều tra, xét xử thực sự thân thiện

Tham gia giải trình cùng các Bộ trưởng, Trưởng ngành, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng: Bạo hành trẻ em, trong đó có xâm hại tình dục trẻ em là vấn đề quốc tế. Bộ trưởng Đào Ngọc Dung dẫn con số một năm trên thế giới có khoảng 150 triệu trẻ em gái và 73 triệu trẻ em trai bị xâm hại, trong đó có xâm hại tình dục, xâm hại về sức khỏe. Các tổ chức quốc tế thống kê, tính xâm hại là từ lời nói, thái độ, chứ không chỉ là hành vi đánh đập hay dâm ô bằng hành động.

"Con số này ở Hàn Quốc là 67%. Ở Nhật Bản, năm 2016, một cuộc điều tra ở các trường cấp 1 và cấp 2 cho thấy một năm hơn 124.000 vụ trẻ em bị xâm hại. Tính ra một ngày học là 831 vụ. Con số 2.000 trường hợp một năm trẻ em bị xâm hại, trong đó 1.300 đến 1.500 trẻ em bị xâm hại tình dục hàng năm chỉ là phần nổi rất nhỏ của tảng băng chìm" - Phó Thủ tướng nói.

Theo Phó Thủ tướng, cần có các pháp đồng bộ để không chỉ là 2.000 mà nhiều các vụ xâm hại (đã xảy ra) được báo và xử lý nghiêm minh. Cần có quy trình điều tra, xét xử thực sự thân thiện, để nạn nhân và gia đình dám trình bày, tố cáo. Bên cạnh đó, cần có quy định để các nhà tâm lý, các nhà hoạt động xã hội được tham gia ngay từ đầu, khi sự việc xảy ra...