Theo PGS TS Bùi Thị Xuân Mai, Đại học Lao động xã hội, cơ sở TP.HCM, trung bình mỗi năm, số người sử dụng, người nghiện ma túy tăng 10% (năm 2015: 204.000, năm 2017: 210.751). Đáng lưu ý là nhóm nghiện ma túy có xu hướng tăng nhanh ở giới trẻ, học sinh.
Trong đó, TP.HCM có số người nghiện cao nhất (21.712), tiếp đến là Hà Nội (12.803), điện Biên (9.481), Sơn La (8.388), Đồng Nai (3.357),... Nguồn ma túy từ các nước Lào, Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan,... vào Việt Nam ngày một phức tạp.
Các vấn đề an ninh trật tự xã hội liên quan đến vấn đề nghiện ma túy ngày một trở nên bức xúc, phức tạp, như: cướp giật, giết người,... Theo thống kê cảu Tòa án nhân dân tối cao, tính đến năm 2016, tòa án thụ lý 18.916 vụ với 24.360 bị cáo phạm các tội về ma túy.
Nghiện ma túy đá, ma túy tổng hợp còn gây nhiều hệ lụy nhưng chưa có phác đồ điều trị. Ngoài các bệnh viêm gan B, C; theo thống kê của Bộ Y tế, tỷ lệ lây nhiễm HIV do sử dụng ma túy là chủ yếu.
Cũng theo PGS TS Bùi Thị Xuân Mai, trước kia, người nghiện ma túy được coi là tội phạm, khi đó can thiệp là bắt và đưa vào trung tâm cai nghiện. Cách can thiệp chủ yếu là cắt cơn giải độc, ngăn cách nguồn thuốc, giáo dục, lao động trị liệu,... Sau đó, nghiện ma túy được gắn với tệ nạn xã hội, suy đồi đạo đức, nhận thức kém và can thiệp là giáo dục, giáo dục lao động,... Sau này, người nghiện ma túy được coi là nạn nhân, bởi bị lôi kéo vào nạn nghiện hút, do vậy họ cần được giáo dục tránh xa ma túy, cần được lao động để quên ma túy. Hiện nay, người nghiện ma túy được xem là bệnh nhân, họ cần được điều trị như người bệnh.
Hiện nay, người nghiện ma túy được xem là bệnh nhân, họ cần được điều trị như người bệnh. Ảnh minh họa
Theo Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương, chương trình điều trị Methadone cho người nghiện ma túy tính đến 15/3/2017 đã điều trị cho 51.318 bệnh nhân tại 280 cơ sở điều trị tại 63 tỉnh thành trên cả nước.
Trước đây, nguồn kinh phí chủ yếu cho hoạt động thường xuyên của chương trình là từ các nhà tài trợ quốc tế (dịch vụ điều trị methadone miễn phí). Từ năm 2011, chương trình điều trị methadone xã hội hóa đầu tiên được thực hiện tại Hải Phòng, mức thu 8.000 đồng/ngày. Từ năm 2012, Việt Nam trở thành nước có mức thu nhập trung bình, nguồn tài trợ bị cắt giảm dần nên cần thiết phải chuyển đổi mô hình từ dịch vụ miễn phí sang xã hội hóa.
Tuy nhiên, vấn đề thách thức hiện nay là người nghiện ma túy bỏ điều trị methadone ngày càng cao. Lý do là bệnh nhân không kiên trì, bị bạn bè lôi kéo, tái sử dụng heroin, tác dụng phụ của thuốc methadone/ARV và trốn nợ.
Ngoài ra, việc thu phí cũng khiến người bệnh bỏ điều trị. Theo các nhân viên y tế, điều dưỡng chia sẻ, khi bắt đầu thu phí, nhiều bệnh nhân thay đổi thái độ với nhân viên y tế: dễ bị kích động, có thái độ tiêu cực (xúc phạm, thậm chí đe dọa).
Theo các chuyên gia, ngoài điều trị bằng thuốc thay thế methadone, người nghiện ma túy cũng cần được điều trị bằng tham vấn tâm lý. "Người nghiện ma túy cần được tham vấn để hiểu sâu hơn về ma túy, cơ chế của nghiện ma túy, tác hại của ma túy,... từ đó, họ họ học được kiến thức và kỹ năng xử lý tình huống, đối phó với việc sử dụng ma túy, thay đổi lối sống, hành vi và suy nghĩ không tích cực. Ngoài ra, việc tham vấn cũng giúp người nghiện xóa bỏ mặc cảm, tự ti và tự kỳ thị để hòa nhập với xã hội, sống có trách nhiệm với bản thân và gia đình", PGS.TS. Bùi Thị Xuân Mai chia sẻ.
Tuy nhiên, theo PGS TS Bùi Thị Xuân Mai, hiện cả nước có 130 cơ sở cai nghiện ma túy, nhưng can thiệp bằng tham vấn tâm lý chưa được chú trọng, chủ yếu là sử dụng biện pháp giáo dục nhận thức, lao động giáo dục. Số điểm tư vấn và hỗ trợ điều trị nghiện tại cộng đồng không nhiều: 35 điểm tư vấn tại 23 tỉnh/thành phố.
PGS TS Phạm Đức Mạnh, Cục Phòng chống HIV/AIDS Bộ Y tế cho biết, trong thời gian tới, mô hình lồng ghép điều trị nghiện bằng thuốc methadone và điều trị HIV bằng thuốc kháng vi rút ARV sẽ tiếp tục được nghiên cứu, duy trì và mở rộng triển khai tại các địa phương
Hội Nghị Quốc Gia Lần thứ IV về Rối loạn sử dụng chất và HIV với chủ đề “Phát triển mô hình điều trị rối loạn sử dụng chất và HIV"
Trong khuôn khổ hợp tác với Chương trình Điều trị nghiện chất lồng ghép thuộc Đại học California, Los Angeles (UCLA) do quỹ PEPFAR thông qua tổ chức SAMHSA nhằm đào tạo và chuyển giao công nghệ điều trị nghiện chất tại Việt Nam, Đại học Y Dược TP.HCM phối hợp với Đại học Y Hà Nội và UCLA, SAMHSA, PEPFAR đăng cai tổ chức Hội Nghị Quốc Gia Lần thứ IV về Rối loạn sử dụng chất và HIV với chủ đề “Phát triển mô hình điều trị rối loạn sử dụng chất và HIV – Developing Substance Use Disorders and HIV Treatment Models”.
Hội nghị diễn ra trong 3 ngày, từ 3-5/8/2017, với khoảng 250 đại biểu từ các Bộ ngành Văn Phòng Chính Phủ, Bộ Y Tế, Bộ Lao Động-Thương Binh Xã Hội, Bộ Công An , các chuyên gia từ các trường Đại học, các tổ chức phi chính phủ trong nước và ngoài nước, tổ chức xã hội cộng đồng và các nhóm tự lực, các cán bộ tham gia công tác điều trị nghiện chất và HIV ở các tỉnh và thành phố. Hội nghị có sự tham gia của các diễn giả trong nước và quốc tế là những người có nhiều năm kinh nghiệm trực tiếp điều trị bệnh nhân cũng như xây dựng hệ thống dịch vụ điều trị nghiện.
Hội nghị đưa ra các vấn đề về chăm sóc bệnh nhân rối loạn sử dụng chất và mục tiêu 90-90-90 trong điều trị HIV; Cập nhật tình hình về Methamphetamine và các chất ma túy mới xuất hiện tại Việt Nam; Điều trị hỗ trợ bằng thuốc đối với nghiện các chất dạng thuốc phiện: Methadone, Buprenorphine và Natrexone; Tình hình sử dụng rượu bia, thuốc lá tại Việt Nam và các chương trình can thiệp; Can thiệp trên các nhóm bệnh nhân đặc biệt: quan hệ tình dục đồng tính nam (MSM), thanh thiếu niên, phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh, bệnh nhân mắc viêm gan B, C; Đào tạo đội ngủ nhân sự điều trị nghiện trong tình hình mới;...