Những tiến bộ trong công nghệ tên lửa, vũ khí hạt nhân và trí tuệ nhân tạo của Bắc Kinh đã gây ra mối quan ngại nghiêm trọng đối với nhiều nhà quan sát phương Tây, những người tin rằng sự thay đổi sâu sắc trong cán cân sức mạnh quân sự toàn cầu đang diễn ra.
Chủ tịch Trung Quốc - Tập Cận Bình đã ra lệnh cho các lực lượng vũ trang của Trung Quốc phải hiện đại hóa với tầm nhìn đến năm 2035. Theo ông, Trung Quốc phải trở thành một cường quốc quân sự "đẳng cấp thế giới", có khả năng "chiến đấu và chiến thắng" vào năm 2049.
Đó là một cam kết to lớn, nhưng đất nước này đang đạt được những mục tiêu.
Trung Quốc đã bị một số chuyên gia quốc tế chỉ trích vì "thiếu minh bạch" về số tiền họ chi cho quốc phòng và "báo cáo số liệu không nhất quán".
Bắc Kinh công bố dữ liệu chi tiêu chính thức, nhưng ước tính của phương Tây về hỗ trợ tài chính của Trung Quốc cho các lực lượng vũ trang của họ thường cao hơn đáng kể những gì thể hiện trên giấy tờ.
Nhiều người tin rằng Trung Quốc hiện chi tiêu cho các lực lượng vũ trang của mình nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào ngoại trừ Mỹ.
Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, tăng trưởng ngân sách quân sự của Trung Quốc đã vượt xa mức tăng trưởng kinh tế tổng thể trong ít nhất một thập kỷ.
Khí tài quân sự Trung Quốc trong một cuộc diễu hành
Tăng cường dự trữ hạt nhân
Vào tháng 11, Bộ Quốc phòng Mỹ dự đoán rằng Trung Quốc sẽ tăng gấp 4 lần kho vũ khí hạt nhân vào cuối thập kỷ hiện tại. Trung Quốc cho biết "có khả năng và ý định trang bị ít nhất 1.000 đầu đạn vào năm 2030".
Truyền thông nhà nước Trung Quốc gọi tuyên bố này là "suy đoán hoang đường và thiên vị", đồng thời nói thêm rằng các lực lượng hạt nhân được giữ ở "mức tối thiểu".
Tuy nhiên, các chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm, nơi công bố các đánh giá hàng năm về các kho dự trữ vũ khí toàn cầu nhận định rằng Trung Quốc đang gia tăng số lượng đầu đạn của họ trong những năm gần đây. Trung Quốc vẫn còn một khoảng cách khá xa so với kho dự trữ 5.550 đầu đạn hạt nhân của Mỹ, nhưng việc chế tạo hạt nhân của nước này đang được coi là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với uy thế quân sự của phương Tây.
Lo ngại về vũ khí siêu thanh
Đây cũng là mối lo ngại của Phương Tây đối với Trung Quốc. Tên lửa siêu thanh di chuyển với tốc độ gấp 5 lần tốc độ âm thanh. Chúng không nhanh như tên lửa đạn đạo xuyên lục địa, nhưng chúng rất khó bị phát hiện khi bay đến mức chúng có thể khiến một số hệ thống phòng không trở nên vô dụng. "Người Trung Quốc hiểu rằng họ đang đi sau một chặng đường dài, vì vậy họ đang cố gắng tạo ra những bước đột phá lớn để nhảy cóc trước các cường quốc khác" - Tiến sĩ Zeno Leoni đến từ Đại học King's College London nhận định.
"Phát triển tên lửa siêu thanh là một trong những cách họ đang cố gắng thực hiện điều này" – chuyên gia này nhận định.
Trung Quốc phủ nhận việc thử tên lửa siêu thanh, nhưng các chuyên gia phương Tây tin rằng hai vụ phóng tên lửa vào mùa hè năm ngoái cho thấy quân đội nước này đang trên đường đạt được mục tiêu. Không rõ chính xác những hệ thống nào mà Trung Quốc có thể đang phát triển. Nhưng có hai loại chính sau đây:
• Tên lửa lướt siêu âm ở trong bầu khí quyển của Trái đất.
• Hệ thống bắn phá quỹ đạo phân đoạn (FOBS) bay theo quỹ đạo thấp trước khi tăng tốc về phía mục tiêu.
Có khả năng Trung Quốc đã thành công trong việc kết hợp hai hệ thống, bắn một tên lửa siêu thanh từ tàu vũ trụ điều khiển bởi FOBS.
Tiến sĩ Leoni nói rằng mặc dù tên lửa siêu thanh có thể không - tự nó - có thể thay đổi cuộc chơi, nhưng chúng sẽ khiến một số mục tiêu rất dễ bị tấn công.
Ông nói: “Tên lửa siêu thanh khiến các tàu sân bay nói riêng khó phòng thủ hơn nhiều”.
Tuy nhiên, ông cũng gợi ý rằng mối đe dọa từ tên lửa siêu thanh của Trung Quốc có thể đã bị thổi phồng bởi một số quan chức phương Tây, những người muốn tạo ra một trường hợp mạnh mẽ nhất có thể cho việc tài trợ cho công nghệ vũ trụ quân sự.
"Mối đe dọa là có thật. Tuy nhiên, có thể điều này đang được phóng đại" – ông nói.
Theo Bộ Quốc phòng Mỹ, Trung Quốc hiện đang chú trọng phát triển chiến tranh "thông minh hóa", hoặc các phương pháp quân sự trong tương lai dựa trên các công nghệ đột phá - đặc biệt là trí thông minh nhân tạo (AI).
Học viện Khoa học Quân sự Trung Quốc được giao nhiệm vụ đảm bảo điều này xảy ra, thông qua "sự kết hợp dân sự-quân sự", hay nói cách khác là liên kết các công ty công nghệ khu vực tư nhân của Trung Quốc với các ngành công nghiệp quốc phòng của nước này.
Các báo cáo cho thấy Trung Quốc có thể đã sử dụng trí tuệ nhân tạo trong các hệ thống dẫn đường tên lửa và robot quân sự, cũng như các phương tiện bay không người lái và tàu hải quân không người lái.
Trung Quốc đã vượt qua Mỹ để trở thành lực lượng hải quân lớn nhất thế giới - nhưng các chuyên gia chỉ ra rằng một phép so sánh đơn giản về số lượng tàu sẽ bỏ qua nhiều yếu tố quyết định khả năng của hải quân.
Hiện tại, Mỹ duy trì vị thế dẫn đầu về nhiều khả năng hải quân, với 11 tàu sân bay so với 2 tàu sân bay của Trung Quốc và nhiều tàu ngầm, tàu tuần dương và tàu khu trục chạy bằng năng lượng hạt nhân - hoặc các tàu chiến lớn hơn.
Nhưng Trung Quốc dự kiến sẽ mở rộng hải quân của mình hơn nữa.
Hải quân Mỹ dự đoán từ năm 2020-2040, tổng số tàu hải quân Trung Quốc sẽ tăng gần 40%.
Hiện tại, cách tiếp cận của Trung Quốc vẫn là "chiến thắng mà không chiến đấu" - Tiến sĩ Leoni nói, mặc dù ông nói thêm rằng nó có thể thay đổi chiến lược này một thời gian trong tương lai.