(CAO) Sáng 1-2, quân đội Myanmar đã tiến hành đảo chính, tổ chức các cuộc đột kích bắt giữ các nhà lãnh đạo dân cử của nước này, vài ngày sau khi quân đội cáo buộc gian lận bầu cử.
Lãnh đạo Myanmar Aung San Suu Kyi và các nhân vật cấp cao khác của đảng cầm quyền đã bị bắt giữ trong một cuộc đột kích vào sáng sớm 1-2, phát ngôn viên của đảng Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (NLD) cho biết. Động thái này được đưa ra sau khi quân đội của Myanmar gây lo ngại về một cuộc đảo chính vào tuần trước sau khi đe dọa sẽ "hành động" đối với cáo buộc gian lận trong cuộc bầu cử vào tháng 11 giúp đảng NLD của bà Suu Kyi giành chiến thắng.
NLD do Suu Kyi lãnh đạo. Bà là một cựu tù nhân chính trị và là đầu tàu trong cuộc đấu tranh lâu dài của Myanmar chống lại độc tài, đã giành được 83% số ghế có trong cuộc bầu cử ngày 8-11-2020, vốn được xem là cuộc trưng cầu dân ý về chính phủ non trẻ của bà.
Ai đang nắm quyền trước cuộc đảo chính?
Người đoạt giải Nobel Hòa bình, bà Suu Kyi, 75 tuổi, lên nắm quyền sau chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2015, sau nhiều thập kỷ bị quản thúc tại gia trong một cuộc đấu tranh đã biến bà thành một biểu tượng quốc tế. Vị thế quốc tế của bà đã bị tổn hại sau khi hàng trăm nghìn người Rohingya chạy trốn khỏi các chiến dịch đàn áp của quân đội để lánh nạn từ bang Rakhine phía tây Myanmar vào năm 2017, nhưng bà vẫn nổi tiếng ở quê nhà.
Quân đội, với tư cách là kiến trúc sư của hiến pháp năm 2008 và của nền dân chủ non trẻ của Myanmar, tự coi mình là người bảo vệ sự thống nhất quốc gia và hiến pháp, đồng thời giữ một vai trò lâu dài cho chính mình trong hệ thống chính trị. Được biết đến với cái tên Tatmadaw, nó có một hạn ngạch không qua bầu cử là 25% số ghế trong quốc hội và kiểm soát các bộ quốc phòng, nội vụ và biên giới, đảm bảo một vai trò quan trọng trong chính trị.
Những người ủng hộ quân đội Myanmar tuần hành trên đường phố Yangon - Ảnh: Reuters
Vì sao quân đội tiến hành đảo chính lúc này?
Quân đội cáo buộc có sự khác biệt chẳng hạn như tên trùng lặp trong danh sách bỏ phiếu ở nhiều nơi và không hài lòng với phản ứng của ủy ban bầu cử đối với các khiếu nại của họ. Quân đội không cho biết liệu những bất thường có đủ đáng kể để thay đổi kết quả bầu cử hay không. Sự bất bình của quân đội có sự đồng thuận của Đảng Đoàn kết và Phát triển Liên minh (USDP), đảng cầm quyền trước đây do quân đội thành lập trước khi chính thức nhượng lại quyền lực vào năm 2011. USDP, được coi là một đại diện quân sự, đã "bẽ mặt" trong cuộc bầu cử, chỉ giành được 33 trong số 476 ghế hiện có so với chiến thắng vang dội của đảng bà Suu Kyi.
Các bên khác phản ứng thế nào?
Bà Suu Kyi chưa bình luận về chiến thắng trong cuộc bầu cử của đảng bà cũng như các khiếu nại của quân đội, nhưng NLD cho biết những cáo buộc của quân đội là vô căn cứ và bất kỳ sai sót bầu cử nào cũng sẽ không thay đổi kết quả.
Trong số hơn 90 đảng tham gia cuộc bỏ phiếu, ít nhất 17 đảng đã phàn nàn về kết quả bầu cử, hầu hết là các bất thường nhỏ. Trong đó ngoại trừ USDP thì đều là các đảng nhỏ hơn.
Các nhà quan sát bầu cử cho biết cuộc bỏ phiếu không có bất thường lớn. Ủy ban bầu cử hồi tuần trước cho biết không có sai sót nào diễn ra trên quy mô lớn.
Bà Aung San Suu Kyi - Ảnh: AP
Người phát ngôn của lực lượng vũ trang, Chuẩn tướng Zaw Min Tun, đã tổ chức một cuộc họp báo vào tuần trước về các cáo buộc của họ và đưa ra một loạt các câu trả lời không cam kết cho các câu hỏi về ý định của quân đội.
Ông nói rằng quân đội sẽ "hành động", và sử dụng tất cả các lựa chọn có sẵn bao gồm cả Tòa án Tối cao. Khi được hỏi liệu quân đội có hợp tác với chính phủ và cơ quan lập pháp mới hay không, ông nói với các phóng viên "hãy chờ và theo dõi". Khi được hỏi liệu có loại trừ một cuộc đảo chính hay không, Zaw Min Tun nói “không thể nói như vậy”.
Hôm 30-1, quân đội Myanmar cho biết họ sẽ bảo vệ và tuân thủ hiến pháp và hành động theo luật pháp.
Hiến pháp quy định thế nào?
Hiến pháp quy định tổng tư lệnh chỉ có thể nắm quyền trong những trường hợp cực đoan có thể gây ra do "sự tan rã của liên minh, sự tan rã của khối đoàn kết dân tộc và mất quyền lực đối với chủ quyền quốc gia", nhưng chỉ trong tình trạng khẩn cấp, chỉ có thể được tuyên bố bởi tổng thống dân sự.
Tổng tư lệnh, Thượng tướng Min Aung Hlaing, đã úp mở vào tuần trước khi ông nói với các quân nhân rằng hiến pháp là “luật mẹ cho tất cả các luật” và nếu không được tuân theo, nó nên bị thu hồi. Ông trích dẫn các trường hợp trước đây khi điều đó đã xảy ra ở Myanmar.
Đến sáng 1-2 thì cuộc đảo chính xảy ra.
(CAO) Hôm 1-2, Reuters đưa tin quân đội Myanmar đã bất ngờ tiến hành đảo chính, bắt giữ nhà lãnh đạo dân cử Aung San Suu Kyi.