3 nội dung kiểm toán
Trong công văn 990/KTNN-CNIII gửi tới Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Bộ Tài nguyên - Môi trường hôm qua (11/9), Tổng Kiểm toán Nhà nước (KTNN) Hồ Đức Phớc đề nghị bổ sung chức năng, nhiệm vụ KTMT vào Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) năm 2020.
Theo ông Phớc, môi trường được xác định là một trong ba trụ cột để phát triển bền vững đất nước.
Dẫn Nghị quyết số 24 của Ban Chấp hành Trung ương Khóa IX, Tổng KTNN cho biết, Nghị quyết đã chỉ ra, bảo vệ môi trường (BVMT) cùng với tăng cường quản lý tài nguyên và ứng phó với biến đổi khí hậu là cơ sở, tiền đề cho hoạch định đường lối, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và an sinh xã hội.
Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc
Đây được coi là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của cả hệ thống chính trị; là trách nhiệm và nghĩa vụ của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư, trong đó Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự tham gia, giám sát của toàn xã hội.
Khẳng định KTNN là cơ quan hiến định độc lập, ông Phớc cho rằng cơ quan này có trách nhiệm KTMT để phục vụ Quốc hội giám sát công tác quản lý và BVMT của các cơ quan quản lý chức năng, giúp Chính phủ tăng cường các biện pháp quản lý, góp phần nâng cao tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả, tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong công tác quản lý và bảo vệ môi trường, hướng tới phát triển bền vững.
Vì lẽ trên, sau khi nghiên cứu Dự thảo Luật BVMT (sửa đổi), KTNN đề nghị sửa đổi, bổ sung vào Dự thảo Luật một điều về KTMT do KTNN thực hiện tại Chương XIV về “Kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, xử lý phạm, giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo môi trường”.
Cụ thể, KTNN thực hiện kiểm toán công tác quản lý và BVMT đối với các cơ quan Nhà nước và các đơn vị khác có liên quan trong công tác BVMT.
KTMT, theo đề nghị bổ sung của Tổng KTNN, gồm 3 nội dung: Kiểm toán tài chính, là kiểm toán để xác nhận tính đúng đắn, trung thực của các thông tin tài chính và báo cáo tài chính của đơn vị được kiểm toán trong công tác quản lý và BVMT và các chương trình, hoạt động có liên quan đến công tác quản lý và BVMT.
Kiểm toán tuân thủ: là kiểm toán để đánh giá và xác nhận việc tuân thủ pháp luật, nội quy, quy chế mà đơn vị được kiểm toán phải thực hiện.
Kiểm toán hoạt động: Kiểm toán để đánh giá tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong công tác quản lý và BVMT và các chương trình, hoạt động có liên quan đến công tác quản lý và BVMT.
Căn cứ vào yêu cầu của từng cuộc kiểm toán, Tổng KTNN quyết định nội dung kiểm toán của từng cuộc kiểm toán theo Luật KTNN.
Vẫn theo đề nghị bổ sung của Tổng KTNN, Chính phủ ban hành cơ chế khuyến khích tổ chức, cơ sở sản xuất, kinh doanh dịch vụ thực hiện KTMT của đơn vị mình hoặc thuê đơn vị kiểm toán độc lập thực hiện. Bộ Tài nguyên – Môi trường chủ trì, phối hợp với KTNN ban hành các văn bản hướng dẫn về trình tự, thủ tục và phương pháp thực hiện KTMT tại cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ.
Môi trường là tài sản công
Căn cứ của kiến nghị trên, theo Tổng KTNN Hồ Đức Phớc, là dựa vào quy định pháp lý, kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn đã KTMT do KTNN đã thực hiện.
Kiểm toán Môi trường là thực hiện chức năng hiến định của KTNN
Về cơ sở pháp lý, Tổng KTNN ký nêu rõ: “Trước hết, cần khẳng định môi trường là tài sản công”. Mà khái niệm “tài sản công”, theo Luật Kiểm toán nhà nước, bao gồm đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, nguồn ở vùng biển, vùng tài nguyên thiên nhiên khác...
Thêm lý lẽ, ông Phớc chỉ ra dự luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) quy định nguồn lực bảo vệ môi trường là tài chính công. Đây chính là đói tượng kiểm toán của KTNN, theo Hiến pháp và Luật KTNN hiện hành.
Thực tế, theo Tổng KTNN, những năm qua KTNN đã từng bước thực hiện kiểm toán môi trường, như: Dự án trồng mới 5 triệu hecta rừng; Chương trình mục tiêu quốc gia nước sạch và vệ sinh môi trường; Cuộc kiểm toán các vấn đề nước sông Mê Kông năm 2012.
Các cuộc kiểm toán chuyên đề về quy hoạch đô thị, việc quản lý, khai thác, sử dụng tài nguyên khoáng sản; Các cuộc kiểm toán về công tác quản lý và xử lý chất thải y tế, khu công nghiệp, nhà máy nhiệt điện, nhập khẩu phế liệu, quản lý và sử dụng túi ni lông ở TPHCM... cũng được Tổng KTNN đưa ra làm ví dụ cho kết quả KTMT.
“Trên cơ sở những phát hiện kiểm toán, ngoài kiến nghị xử lý tài chính, truy nộp ngân sách nhiều ngàn tỷ đồng, KTNN còn chỉ ra nhiều sai phạm của các doanh nghiệp, cơ quan quản lý Nhà nước trong công tác quản lý và BVMT và bịt lỗ hổng nhiều cơ chế, chính sách trong lĩnh vực môi trường” - Tổng KTNN thông tin. Ông cũng nhấn mạnh, việc đưa hoạt động kiểm toán vào Luật BVMT sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho KTNN thực hiện tốt hơn vai trò đã được Hiến định.
Nêu kinh nghiệm quốc tế, Tổng KTNN cho biết, theo khảo sát của Nhóm công tác về KTMT của Tổ chức các Cơ quan Kiểm toán tối cao quốc tế (INTOSAI), hầu hết các cơ quan KTNN thuộc tổ chức này đều có chức năng pháp lý về thực hiện KTMT, trong đó kiểm toán hoạt động chiếm 93%, kiểm toán tuân thủ chiếm 88% và kiểm toán tài chính chiếm 87%.
Thực tiễn trên cho thấy, KTMT là một hoạt động kiểm toán không thể thiếu của các cơ quan KTNN trên thế giới. Cơ chế vận hành kiểm toán môi trường, theo người đứng đầu ngành Kiểm toán, được thực hiện theo 2 hình thức: KTMT do cơ quan Nhà nước có chức năng về môi trường thực hiện và KTMT do cơ quan KTNN thực hiện.
Ở phương thức thứ 2, mục đích là nhằm đánh giá tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong công tác quản lý và BVMT của các cơ quan nhà nước và các đơn vị khác liên quan trong công tác BVMT.