(CATP) Khi nhắc đến những đóng góp thầm lặng nhưng đầy quả cảm trong kháng chiến chống Pháp và Mỹ, tên tuổi bà Huỳnh Kim Liên, người con gái của vùng sông nước Thới Bình Thôn (Cà Mau), thường được nhắc đến với lòng kính trọng. Dưới bí danh cô Ba Chỉ, bà từng là giao liên, cơ sở cách mạng và là nhân chứng sống của những thời khắc hào hùng, góp phần tạo nên những trang sử bất khuất của cuộc kháng chiến Nam Bộ. Đặc biệt, bà đã cùng chồng góp phần không nhỏ vào lịch sử Tiểu đoàn 307 Anh hùng.
Từ “pháo đài xanh” đến người đưa tin thầm lặng
Sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng, bà Liên lớn lên giữa rừng tràm, sông ngòi chằng chịt của vùng đất Thới Bình. Mảnh đất ấy từng được ví như “pháo đài xanh” nơi che chở và tiếp sức cho lực lượng kháng chiến Nam Bộ, trong đó có Tiểu đoàn 307, đơn vị nổi tiếng với những trận đánh lừng lẫy tại Cái Nước, Năm Căn, Cái Tàu…
Trong thời kỳ kháng chiến, Viện Văn hóa kháng chiến Nam Bộ là một trong những cơ quan quan trọng, tập hợp nhiều trí thức yêu nước hoạt động trong lĩnh vực tư tưởng - tuyên truyền. Ông Hoàng Lương là một cán bộ sớm tham gia cách mạng, từng đảm nhiệm vai trò Đại đội trưởng trong phong trào giành chính quyền năm 1945 và được sự chỉ đạo trực tiếp từ Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ - Giáo sư Trần Văn Giàu. Bà Huỳnh Kim Liên tham gia công tác giao liên, đồng thời hỗ trợ việc kết nối và tổ chức liên lạc. Nhà riêng của bà tại Thới Bình là điểm hẹn an toàn, nơi các cán bộ như Hồ Hảo Hớn, Hoàng Lương và lực lượng Tiểu đoàn 307 lui tới trao đổi công việc, góp phần xây dựng hệ thống cơ sở kháng chiến bí mật tại Miền Nam.
Từ khi còn rất trẻ, bà Liên đã tham gia hoạt động bí mật. Nhận thấy tinh thần gan dạ và tính cẩn trọng hiếm có ở người con gái ấy, tổ chức đã chọn bà làm giao liên, lấy bí danh Ba Chỉ -chuyên trách việc đưa tin, chuyển tài liệu và bảo vệ cán bộ. Với dáng vẻ giản dị, bà thường giả làm người bán hàng rong, bán chè… để dễ dàng hoạt động qua mặt quân thù.
Năm 1954, khi nhiều cán bộ kháng chiến được lệnh lên Sài Gòn hoạt động nội thành sau Hiệp định Genève, bà Huỳnh Kim Liên cùng chồng là ông Hoàng Lương và đồng chí Hồ Hảo Hớn tiếp tục công việc với mật danh mới, trong một bối cảnh ngặt nghèo hơn. Căn cứ bí mật đặt tại chính nhà của vợ chồng bà ở khu vực Minh Phụng - Cây Gõ, Sài Gòn (đã được nhà nước công nhận đây là địa chỉ đỏ cách mạng từng nuôi giấu Anh hùng Liệt sĩ Hồ Hảo Hớn).
Trong vai người bán chè, bà vừa mưu sinh vừa thu thập tin tức, gặp gỡ cơ sở, giao nhận tài liệu. Ông Hoàng Lương, với vỏ bọc trí thức được tin tưởng, được bầu làm hiệu trưởng một số trường học, đồng thời phụ trách công tác tuyên truyền ngầm, in ấn tài liệu bằng máy Roneo đặt ngay trong nhà. Cả hai đã phối hợp chặt chẽ với ông Hồ Hảo Hớn, Bí thư đầu tiên của Khu Đoàn Sài Gòn - Gia Định trong việc tổ chức các hoạt động thanh niên, chuyển tải thông tin tình báo về chiến khu.
Tổ chức gọi họ là “tam giác thép” bởi tính độc lập, kiên cường và mức độ bảo mật cao trong hoạt động. Không ít lần bà thoát khỏi vòng vây, bị địch theo dõi nhưng vẫn nhanh trí thoát thân nhờ sự gan dạ và nhạy bén đặc biệt.
Tuy vậy, sự dũng cảm ấy không tránh khỏi thử thách. Năm 1968, giữa lúc chiến sự diễn ra căng thẳng, ông Hồ Hảo Hớn bị bắt tại nhà ông bà. Chỉ vài ngày sau, ông Hoàng Lương cũng bị bắt tại trường. Tuy nhiên, với sự bình tĩnh và khôn khéo, ông Lương đã không để lộ tổ chức. Không tìm được chứng cứ, địch buộc phải thả ông.
Sau vụ việc, ông bà rời Sài Gòn về Ba Ngòi (Khánh Hòa) hoạt động bí mật. Trong rừng sâu, thiếu thốn đủ bề, bà Ba Chỉ lại tiếp tục vai trò giao liên vừa lo tiếp tế thực phẩm, thuốc men cho các đơn vị, vừa giữ vững mối liên hệ tổ chức. Đó là những năm tháng gian nan, có khi phải đổi cơm lấy khoai, ăn gạo mốc, uống nước sình… nhưng bà không hề than phiền. Khi tình hình tạm yên, cả hai lại trở về tiếp tục chiến đấu cho đến ngày toàn thắng. Họ không chỉ là cán bộ cách mạng mà còn là biểu tượng cho tình yêu trong lòng lửa đạn – kết nối bởi lý tưởng và trách nhiệm thiêng liêng với đất nước.
Người giữ lửa ký ức
Sau ngày giải phóng, cô Ba Chỉ và chồng về sống đời bình dị, tiếp tục tham gia các hoạt động xã hội tại địa phương. Với tinh thần “một đời làm cách mạng, nửa đời giữ lửa ký ức”, bà tích cực tham gia kể chuyện truyền thống, làm cầu nối giữa thế hệ cha anh với lớp trẻ hôm nay.
Năm 2020, bà được trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc” của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Trước đó, bà từng được tặng Huân chương Kháng chiến hạng Nhất, Giấy khen Thành ủy và nhiều phần thưởng cao quý khác, ghi nhận những đóng góp âm thầm nhưng vô cùng to lớn.
Cô Ba Chỉ - một người phụ nữ Nam Bộ tiêu biểu, mang đậm cốt cách của những bà mẹ, chị em từng sống giữa chiến tranh. Dù chưa từng cầm súng ngoài mặt trận, nhưng bà chính là người giữ đường dây máu thịt, vận hành bộ máy bí mật, làm nên chiến thắng.
Với tuổi đời gần 100, tóc bạc theo năm tháng, nhưng bà vẫn rành từng tên người, từng ngã rẽ, từng điểm liên lạc thời kháng chiến. Trong lòng nhiều thế hệ thanh niên TPHCM hôm nay, hình ảnh cô Ba Chỉ mãi là nguồn cảm hứng sống động cho lòng yêu nước, cho sự thủy chung với lý tưởng.