Mua với giá "bèo"
Với chính sách, người chủ sử dụng lao động và NLĐ cùng góp sức đóng BHXH cho NLĐ là mang tính nhân văn của chế độ. Bởi lẽ, BHXH là một sự đảm bảo cho NLĐ lúc về già có được một nguồn thu nhập nhất định để bảo đảm cuộc sống về lâu về dài. Với nguồn thu nhập này cũng giúp cho NLĐ không là gánh nặng cho con cháu khi bước về tuổi già cũng như giúp cho an sinh xã hội được giữ vững. Không những thế, BHXH sẽ đảm bảo cho NLĐ không may bị ốm đau, tai nạn lao động, thai sản, thất nghiệp, tàn tật, tử tuất... có được một ngồn tài chính nhất định.
Do vậy, BHXH được xem là tài sản rất quan trọng khi họ không còn khả năng lao động khi bước về tuổi già. Đặc biệt, BHXH còn được xem là tài sản quý giá, được Nhà nước chứng nhận các chế độ về lâu dài mà NLĐ được hưởng. Tuy nhiên, nhiều nhóm đối tượng đến các doanh nghiệp nằm trong khu chế xuất, khu công nghiệp có nhiều lao động rơi vào cảnh thất nghiệp nhằm mua lại sổ BHXH để kiếm lời. Cuốn sổ BHXH vô tình trở thành "món hàng" phục vụ một số đối tượng đang trục lợi từ nguồn quỹ BHXH.
Đối tượng thu mua sổ BHXH bị cơ quan công an triệu tập
Trong vai là một công nhân của một công ty đóng tại Khu chế xuất Tân Thuận (quận 7) đang gặp khó khăn do thất nghiệp, vợ lại đang đến kỳ sinh nở nên cần bán một cuốn sổ BHXH, chúng tôi liên lạc với Hoàng Minh Đạt, được giới thiệu có nhà ở quận Phú Nhuận, ĐT: 0925.585.644 được một anh bạn là nạn nhân cung cấp trước đó. Đầu dây bên kia hỏi ngay, anh cần bán sổ BHXH phải không? Thời gian làm việc của anh được mấy năm?
Theo quy định hiện nay, sổ BHXH được trao cho NLĐ giữ. Chính vì điều này, khi túng thiếu NLĐ dễ dàng có thể mang đi cầm cố, thậm chí bán luôn sổ BHXH cho người khác để lấy tiền trang trải cuộc sống. Với việc bán "lúa non" NLĐ chỉ giải quyết được vấn đề trước mắt mà không coi đó là tài sản quý giá để hưởng các chế độ trợ cấp BHXH lâu dài. Việc bán "lúa non" đã đồng nghĩa với việc NLĐ từ chối luôn cái quyền sở hữu cuốn "sổ tiết kiệm" chỉ mang lại chút lợi ích trước mắt, khiến NLĐ bị mất đi cái quyền lợi lâu dài. Khi tuổi về già, NLĐ bị mất đi cái quyền được hưởng chế độ lao động. Mặt khác, vấn đề an sinh xa hội cũng bị xáo trộn, khi tuổi về già là gánh nặng cho con cháu, gia đình, xã hội. Vì vậy, NLĐ không nên bán đi cái quyền được hưởng lương hưu khi mình đã hết tuổi lao động.
Khi chúng tôi trả lời có thời gian đóng BHXH hơn 8 năm, đã nghỉ việc hơn 5 tháng và đến nay chưa có việc làm. Đạt tỏ ra tiếc rẻ cho biết, anh chỉ mua sổ BHXH có thời gian nghỉ việc từ 6 tháng trở lên. Thế nhưng khi biết chúng tôi đang có vợ sắp sinh nở thì Đạt cũng chấp thuận và đưa ra mức giá tạm tính, một năm làm việc tại công ty sẽ được hưởng một tháng lương cơ bản được ghi trong sổ BHXH.
Dù chưa tới thời hạn để nhận tiền từ BHXH một lần, nhưng với thời gian chúng tôi đã đóng BHXH được hơn 8 năm, đủ để cho Đạt kiếm được món hời. Đạt hướng dẫn, hãy kết bạn số máy qua Zalo, Facebook Messenger... và chụp lại sổ BHXH rồi gửi để anh tính ra số tiền mà chúng tôi được nhận. Theo Đạt, công thức tính tiền như sau: 1 năm làm việc trong các công ty, nhà máy, xí nghiệp...sẽ được các doanh nghiệp đóng BHXH cho NLĐ, theo đó mỗi năm làm việc chúng tôi được nhận bằng 1,5 tháng lương cơ bản được ghi trong cuốn sổ BHXH.
Do chúng tôi chưa đến kỳ có thể nhận tiền một lần từ BHXH nên mức thực lãnh sẽ được tính ở mức thấp hơn. Để được nhận tiền, chúng tôi phải cung cấp cho Đạt những loại giấy tờ như: giấy CMND hoặc thẻ căn cước công dân, giấy khai sinh, sổ hộ khẩu, hợp đồng ủy quyền được Phòng Công chứng chứng thực. Và điều quan trọng không thể thiếu là sổ BHXH phải được giao cho Đạt. Sau khi giao đủ giấy tờ và được Phòng Công chứng chứng thực thì chúng tôi sẽ được nhận tiền.
Sổ BHXH trở thành món hàng để mua bán
Theo Đạt, hiện nay trên địa bàn Bình Dương, Đồng Nai, TPHCM có hơn 10 nhóm chuyên đi thu mua sổ BHXH của NLĐ. Việc mua sổ BHXH của mỗi nhóm đều có địa bàn hoạt động riêng và giá cả cũng rất cạnh tranh. Điểm chung của mỗi nhóm được đặt ra là bán sổ BHXH phải có thời gian nghỉ việc từ 6 tháng trở lên thì mới thu mua. Trong khi đó, giá thu mua thông thường được tạm tính một năm lao động bằng 1,5 tháng lương cơ bản được ghi trong sổ BHXH. Có nhóm còn thu mua với giá cao hơn nhưng cũng chỉ một năm lao động bằng 1,7 tháng lương.
Trong khi đó, theo Luật BHXH 2014, người tham gia đóng BHXH được tính bằng số lương cơ bản mà NLĐ cùng doanh nghiệp tham gia đóng BHXH. Thời gian được tính là lúc NLĐ tham gia đóng BHXH để nhân với số năm tham gia lao động được đóng BHXH. Theo đó, số tiền thực lãnh của NLĐ sẽ cao hơn gấp nhiều lần mà NLĐ lỡ bán sổ BHXH cho "cò”.
Công khai quảng cáo
Anh Nguyễn Văn Nam, công nhân Công ty Nidec Tosok - VIỆT NAM (nằm trong Khu chế xuất Tân Thuận, quận 7), nạn nhân của giới "cò” thu mua BHXH cho biết, hiện nay tình trạng mua bán sổ BHXH đang có chiều hướng gia tăng trong giới công nhân, NLĐ. Các đối tượng không chỉ thu mua trên mạng Internet mà còn tìm đến các khu chế xuất, khu công nghiệp có nhiều công nhân bị chấm dứt hợp đồng lao động để hỏi mua sổ BHXH. Tình trạng này diễn ra công khai và hết sức nghiêm trọng, nhất là ở các khu công nghiệp có nhiều nhà máy đông công nhân, người lao động làm việc. Thậm chí những kẻ đi mua sổ BHXH còn công khai quảng cáo rầm rộ trên các trang mạng xã hội để hỏi mua sổ BHXH.
Cũng là một nạn nhân đã lỡ bán sổ BHXH, anh Hoàng Văn Tâm (26 tuổi, làm công nhân đã đóng BHXH được gần 5 năm) cho biết, do dịch bệnh Covid-19 kéo dài, công ty hết đơn hàng sản xuất nên anh nằm trong danh sách bị cắt hợp đồng lao động. Bị mất việc, trong khi vợ đang mang bầu nên anh Tâm rơi vào hoàn cảnh khó khăn. Vì vậy anh Tâm đã liên hệ với người rao mua sổ BHXH trên mạng. Đối tượng đi mua BHXH cũng hướng dẫn anh tắt máy điện thoại để kết bạn qua Zalo và hướng dẫn chụp từng trang sổ BHXH và gửi cho đối tượng thu mua. Sau khi rà soát, xem thông tin về sổ BHXH, người mua trả giá 17 triệu đồng nhưng sau đó lại báo không mua vì anh Tâm mới nghỉ việc để ép giá xuống còn 15 triệu đồng, nếu muốn lấy tiền ngay.
Một số trang Facebook chiêu dụ người bán sổ BHXH
Trong khi đó, chúng tôi thử lên mạng google tra với từ khóa "thu mua sổ bảo hiểm xã hội" để kiểm tra thì thấy xuất hiện rất nhiều trang Website, Twitter, Reddit, Facebook... quảng cáo thu mua sổ BHXH giá cao. Tuy nhiên, thực tế NLĐ khi bị chấm dứt hợp đồng lao động, rơi vào hoàn cảnh khó khăn, các đối tượng đã nắm cơ hội để ép giá.
Không dừng lại đó, để tạo sự tin cậy và gây chú ý cho người bán, giới "đầu nậu" còn lập ra các trang Website, Facebook... mạo nhận là các cơ quan nhà nước để làm phương tiện tương tác với người lao động. Để thuyết phục người mua, hiện nay có nhiều trang thu mua, cầm cố sổ BHXH còn cố tình viết bài phản ánh sai chính sách BHXH. Trong đó nhiều trang mạng còn tung thông tin đến năm 2020 NLĐ sẽ không còn được hưởng chế độ giải quyết BHXH 1 lần.
Chúng tôi tiếp cận với một số trang Website, Twitter, Facebook... và một số "địa chỉ” là những trang nhận mua sổ BHXH như: Mua sổ bảo hiểm xã hội, Mua sổ bảo hiểm miền Nam, Mua sổ bảo hiểm xã hội toàn cầu; mua sổ bảo hiểm...thì nhận được những lời quảng cáo có cánh như: Nếu bạn đã nghỉ việc từ 6 tháng trở lên, có nhu cầu bán sổ BHXH sẽ được nhân viên của chúng tôi tư vấn và sẽ nhận được tiền trong vòng một nốt nhạc. Bạn là người đóng BHXH từ 3 tháng trở lên hãy liên hệ chúng tôi qua số điện thoại 034.996..., chúng tôi sẽ mua sổ BHXH với giá cao.
Khi chúng tôi thử tương tác và gửi tin nhắn gợi ý muốn bán sổ BHXH, nhân viên chăm sóc khách ngay lập tức phản hồi với nội dung: "Nghỉ việc trên 6 tháng bên mình mới mua nhé. Nếu đã nghỉ việc từ 6 tháng trở lên thì bạn chụp sổ BHXH gửi qua bên mình, 5 phút sau chúng mình sẽ báo giá. Không những thế, người mua còn hướng dẫn người bán phải chụp rõ từng trang. Khi nhận được hình chụp từ sổ BHXH, đối tượng thu mua sẽ dụ NLĐ đến Phòng công chứng để làm giấy ủy quyền để được nhận tiền.