Không hạn chế quyền lợi của người lao động
Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 5, hôm qua (06/6), Quốc hội bắt đầu hoạt động chất vấn các thành viên Chính phủ.
Là người đầu tiên lên "ghế nóng" trong phiên chất vấn, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) Đào Ngọc Dung nhận được nhiều câu hỏi liên quan đến tình trạng rút bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần, vấn đề được dư luận đặc biệt quan tâm thời gian gần đây.
Đại biểu Trần Thị Diệu Thúy (TPHCM) phản ánh, "làn sóng" rút BHXH một lần trong công nhân lao động thời gian qua không giảm mà còn có dấu hiệu gia tăng, đặc biệt tăng cao khi có thông tin Chính phủ chuẩn bị trình Quốc hội phương án sửa Luật BHXH.
"Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, nhưng lớn nhất vẫn là sự bất an của người lao động đối với sự ổn định của chính sách BHXH" - đại biểu Thúy nói. Theo bà, công nhân xem BHXH là "của để dành", nhưng lo sợ các chính sách mới ban hành sẽ làm hạn chế quyền tự quyết, quyền tự chủ động và mức lương hưu mà họ sẽ được hưởng sẽ không đủ sống. Từ lo lắng này, đại biểu của TPHCM đề nghị Bộ trưởng nêu giải pháp xử lý.
Chung mối quan tâm, đại biểu Tráng A Dương (Hà Giang), Nguyễn Thanh Cầm (Tiền Giang) yêu cầu Bộ trưởng Dung cho biết việc sửa Luật BHXH sắp tới sẽ khắc phục tình trạng này như thế nào?
Hồi âm các đại biểu, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung thông tin, trước năm 2019, số người rút bảo hiểm bình quân một năm khoảng 500.000 người, đến năm 2023 thì lên tới trên 900.000 người. Đáng chú ý, số rút bảo hiểm một lần gần bằng với số đóng vào. "Nếu tình trạng rút bảo hiểm một lần không được hạn chế lại, giảm bớt đi thì nguy cơ về sau khó bảo đảm an sinh xã hội và hệ thống chính sách an sinh xã hội khó đảm đương được tính bền vững" - ông Dung lo ngại.
Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung trả lời chất vấn tại Quốc hội
Nguyên nhân sâu xa của tình trạng này, theo Bộ trưởng Dung, là do thu nhập thấp, đời sống khó khăn. "Tôi đã nghiên cứu kỹ vấn đề này, tuyệt đại bộ phận rút bảo hiểm một lần là rơi vào công nhân lao động. Công chức, viên chức rất ít" - ông Dung cho biết. Đối tượng rút bảo hiểm một lần, Bộ trưởng Dung chia sẻ, chủ yếu là công nhân và ở khu vực phía Nam, chiếm tới 72%. Phía Bắc và miền Trung ít hơn.
"Không có một quốc gia nào mà có cơ chế rút bảo hiểm một lần dễ dàng như Việt Nam" - tư lệnh ngành LĐ-TB&XH nhận định. Theo ông, các chuyên gia nước ngoài cũng nhận xét "Việt Nam hào phóng quá”. Thông lệ quốc tế chỉ cho rút chủ yếu trong 2 trường hợp, một là khi mắc bệnh nan y, hai là chuyển sang định cư ở nước ngoài. "Còn ta thì rút tự do, mà đã cho rút bằng quyền của công dân thì không thể cấm được" - Bộ trưởng nói.
Tuy nhiên, cho rằng không phải tất cả khi rút bảo hiểm một lần không quay trở lại, Bộ trưởng nói, nếu tuyên truyền, vận động thì sẽ có một tỷ lệ không rút nữa. "Như vậy, rõ ràng ngoài việc chính sách ra thì công tác tuyên truyền chưa tốt" - ông Dung nhìn nhận, đồng thời cho biết tinh thần sửa Luật BHXH tới đây sẽ theo hướng không hạn chế quyền lợi mà đi theo hướng tăng quyền lợi cho người lao động.
"Tăng quyền lợi là quyền lợi gì?" - đại biểu Trần Thị Diệu Thúy nêu câu hỏi trở lại với Bộ trưởng Đào Ngọc Dung. Nhắc lại mong muốn của người lao động TPHCM là chính sách của BHXH phải nhất quán và có tính ổn định lâu dài, bà Thúy lo lắng, mười năm sửa luật lại có những phương án về chính sách BHXH khác đi, dẫn đến sự không an tâm của người lao động đối với việc tham gia BHXH.
Trả lời, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định, lần sửa tới "chắc chắn phải tính một cách tổng thể các chính sách liên quan đến bảo hiểm". "Người lao động hiện nay nếu như cứ tiếp tục đóng 20 năm thì không chờ đợi được đâu, tôi xin nói thật như thế, vì nhất là những ngành thâm dụng lao động, nghề may, dệt mà kéo dài 20 năm, mà nam đủ 62 tuổi thì tôi thấy cũng khó, nữ cũng khó” - ông Dung nêu ví dụ trước khi nêu đề xuất giảm năm đóng BHXH.
Đại biểu Trần Thị Diệu Thúy nêu câu hỏi chất vấn
"Quan điểm của chúng tôi là giảm dưới 15 năm và tiến tới có thể 10 năm theo thông lệ quốc tế. Đương nhiên, nếu anh đóng ngắn, anh đóng ít thì khi về hưu anh hưởng ít thôi, phải chấp nhận việc đó” - Bộ trưởng nêu quan điểm.
Riêng về rút BHXH một lần, Bộ trưởng khẳng định là không thể dừng được. Sửa luật, theo Bộ trưởng, cũng sẽ tính tới các trường hợp được rút, rút thế nào và mức độ rút ra sao.
Sẽ thiết kế gói hỗ trợ mới cho người lao động gặp khó khăn
Trong các nguyên nhân khiến người lao động rút BHXH một lần có lý do từ tình trạng thiếu việc làm. Nêu thực tế, đại biểu Bố Thị Xuân Linh (Bình Thuận) hỏi Bộ trưởng làm thế nào để giải quyết vấn đề này?
Phản hồi, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung thông tin, bình quân tỷ lệ thất nghiệp của Việt Nam quý 1 là 2,25%. "Đến thời điểm này thì tỷ lệ thất nghiệp của chúng ta có gia tăng hơn, nhưng không phải riêng chúng ta. Mà nếu so với thế giới thì tỷ lệ thất nghiệp này ở ngưỡng thuộc các quốc gia thấp" - Bộ trưởng Dung nhìn nhận.
Nêu thống kê chính thức, Bộ trưởng cho hay, có khoảng 270.000 người mất việc làm, nguyên nhân chính là do cắt giảm đơn hàng, tái cơ cấu sản xuất và thay đổi về lực lượng lao động.
Bên cạnh khó khăn chung của nền kinh tế, đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga (Quảng Bình) phản ánh, dự báo thị trường lao động sẽ chịu nhiều rủi ro và thách thức. Chỉ ra số liệu lao động thôi việc, mất việc... của Bộ lại rất thấp, đại biểu Nga hỏi Bộ trưởng "các số liệu trong báo cáo đã sát với tình hình thực tiễn chưa?".
Khẳng định các số liệu đưa ra là "hoàn toàn khách quan và khoa học", Bộ trưởng Đào Ngọc Dung thông tin, số liệu có được qua khảo sát trước thời điểm công bố một tuần. "Chúng tôi có tiêu chí độc lập để đánh giá, sau đó khớp với đánh giá của Tổng cục Thống kê thì về cơ bản cũng có sự trùng hợp" - ông Dung nêu.
Thừa nhận thời gian tới tình hình sản xuất, kinh doanh có thể khó khăn hơn, đặc biệt là đối với những ngành hàng, lĩnh vực thâm dụng nhiều lao động, song tư lệnh ngành LĐ-TB&XH khẳng định "không quá bi quan".
"Thủ tướng đã chủ động tiến hành xúc tiến đầu tư với một số nhà đầu tư lớn. Chúng ta sẽ làm nhiều giải pháp để giữ chân người lao động, ổn định đời sống. Chúng ta không được phép chủ quan nhưng cũng không bi quan" - Bộ trưởng Dung nêu quan điểm.
"Sau lưng mỗi người lao động mất việc là cả một gia đình và nhiều vấn đề xã hội khác" - đại biểu Lý Tiết Hạnh (Bình Định) nhìn nhận. Lưu ý khó khăn của doanh nghiệp và người lao động đang gặp phải hiện nay có khi còn lớn hơn giai đoạn bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, đại biểu của Bình Định hỏi Bộ trưởng có cần các gói hỗ trợ trực tiếp cho người lao động như đã hỗ trợ trong giai đoạn dịch Covid-19 hay không?
Trả lời đại biểu, Bộ trưởng cho biết, ở góc độ tham mưu, Bộ đã và đang đánh giá tình hình, đưa ra dự báo chính xác về thực trạng này từ nay đến Tết Âm lịch ra sao, sau Tết Âm lịch và năm tới thế nào, để có những chính sách phù hợp. "Hôm nay, cá nhân tôi cũng không thể báo cáo sẽ đưa ra chính sách gì được. Chúng tôi có dự kiến một vài chính sách, còn lúc nào đưa ra và đưa ra hay không thì do cấp có thẩm quyền quyết định" - ông Dung thông tin.
Trước đó, kiến nghị tới Bộ trưởng Dung, đại biểu Tráng A Dương (Hà Giang) đặt vấn đề thành lập một quỹ nhằm giúp người lao động giảm bớt khó khăn, ổn định cuộc sống. Tiếp thu ý kiến của đại biểu, ông Dung khẳng định sẽ nghiên cứu, đánh giá thấu đáo việc này.
Thông tin thêm về việc hỗ trợ lao động sau đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc chia sẻ, năm 2021, Quỹ bảo hiểm thất nghiệp đã chi 47.356 tỷ đồng, trong đó chi 30,8 nghìn tỷ đồng hỗ trợ người lao động ảnh hưởng bởi dịch Covid-19.
Năm 2023, theo Bộ trưởng Phớc, số dư quỹ còn 59.357 tỷ đồng và hiện nay đang thiết kế một gói hỗ trợ người lao động để trình Chính phủ trình với Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Tổng giá trị gói hỗ trợ khoảng 23.000 tỷ đồng nhằm giúp người lao động gặp khó khăn trong giai đoạn này.