Lạm phát đình trệ là hiện tượng chỉ việc tăng trưởng kinh tế và sức chi tiêu của người tiêu dùng chững lại trong khi tỷ lệ thất nghiệp cao và giá cả hàng hóa tăng phi mã (lạm phát).
Lạm phát đình trệ gây ra nỗi sợ hãi trong lòng các nhà kinh tế - và các nhà hoạch định chính sách - trên toàn thế giới. Châu Âu có nguy cơ trải qua điều này do cuộc xung đột ở Ukraine.
Các biện pháp trừng phạt của phương Tây được áp đặt sau khi Nga đưa quân vào Ukraine đã khiến giá năng lượng toàn cầu tăng đột biến và niềm tin của người tiêu dùng ở Châu Âu giảm mạnh. Nga đang bị cắt đứt khỏi các thị trường tài chính phương Tây.
Những hướng dẫn viên quân sự và người dân tại một buổi huấn luyện ở Kiev, Ukraine - Ảnh: AFP
Các nhà kinh tế cho rằng nền kinh tế châu Âu sẽ bị ảnh hưởng từ các động thái trừng phạt này. Các nhà phân tích của Barclays đã cắt giảm dự báo tăng trưởng của khu vực đồng euro thêm 1,7 điểm phần trăm xuống còn 2,4%. Tiêu dùng tư nhân, đầu tư và xuất khẩu đều dự kiến sẽ tăng trưởng với tốc độ chậm hơn trên toàn châu lục.
Đồng thời, giá năng lượng và các mặt hàng khác như lúa mì và kim loại đang tăng nhanh. Barclays đã tăng dự báo lạm phát khu vực đồng euro năm 2022 thêm 1,9 điểm phần trăm lên 5,6%.
Nói cách khác, chiến tranh đang gây ra hiện tượng lạm phát đình trệ, thuật ngữ mô tả một thời kỳ lạm phát cao và tăng trưởng kinh tế yếu. Ví dụ điển hình nhất gần đây là những năm 1970, khi một cú sốc cung cấp năng lượng ảnh hưởng đến các nền kinh tế phát triển.
Lạm phát đình trệ là một cơn ác mộng đối với các nhà hoạch định chính sách, những người có rất ít lựa chọn tốt để kiềm chế giá tăng mà không làm tổn hại đến nền kinh tế. Tại Mỹ vào những năm 1970, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang - Paul Volcker cuối cùng đã buộc phải tăng lãi suất lên mức chưa từng có để kiểm soát lạm phát.
Giá nhiên liệu tăng vọt vì chiến sự ở Ukraine - Ảnh: CNN Quay lại hiện tại: Châu Âu giờ đây có thể đang phải đối mặt với điều gì đó tồi tệ hơn là lạm phát đình trệ: Một cuộc suy thoái tiềm tàng với lạm phát ngoài tầm kiểm soát.
Barclays nói rằng ngay cả sau khi hạ thấp dự báo, nền kinh tế có thể trở nên tồi tệ hơn dự kiến. Ngân hàng cảnh báo rằng tình hình rất không chắc chắn.
Tình huống xấu nhất đối với nền kinh tế châu Âu là gì?
Theo Capital Economics, lệnh cấm hoàn toàn đối với nhập khẩu năng lượng của Nga sẽ đẩy giá dầu thô Brent lên 160 USD/thùng và đẩy khu vực đồng euro vào cuộc suy thoái lần thứ ba kể từ khi bắt đầu đại dịch Covid-19.
Nhà kinh tế Caroline Bain cho biết: “Sự sụp đổ trong thương mại năng lượng của Nga sẽ dẫn đến việc phân chia quyền lực ở các khu vực của châu Âu, từ đó phá vỡ chuỗi cung ứng và có thể gây ra thêm áp lực lạm phát trên toàn cầu”.
Bà nói thêm: “Giá năng lượng cao hơn cũng sẽ thúc đẩy giá hàng hóa nông nghiệp và kim loại công nghiệp”.
Nga, quốc gia cần nguồn thu năng lượng để tài trợ cho chi tiêu của chính phủ và giữ cho nền kinh tế phát triển, đã cảnh báo phương Tây về việc cấm nhập khẩu dầu.
"Rõ ràng là việc từ chối nhập dầu của Nga sẽ dẫn đến những hậu quả thảm khốc đối với thị trường toàn cầu" - Phó Thủ tướng Nga Alexander Novak nói trên truyền hình nhà nước.
Novak, người cũng từng là bộ trưởng năng lượng, cho biết: “Giá cả tăng vọt là điều không khó đoán”.
Các quan chức Mỹ đã thảo luận về việc cấm nhập khẩu dầu của Nga. Tuy nhiên các nhà lãnh đạo của Liên minh Châu Âu (EU) đã nói rõ trong tuần này rằng khối này vẫn chưa thể “nối gót” Mỹ cấm nhập dầu từ Nga, vì tác động sẽ có đối với các hộ gia đình và doanh nghiệp.
Nhưng không có điều gì trong số này là tin tốt cho các ngân hàng trung ương - đặc biệt là khi Ngân hàng trung ương Châu Âu (ECB) sẽ nhóm họp vào ngày 10-3.
Trong khi đó giá khí đốt của Mỹ đạt kỷ lục: 4,17 đô la trên một gallon.
Các tài xế Mỹ chưa bao giờ trả nhiều tiền như vậy cho xăng. Giá một gallon gas thông thường hiện là 4,17 USD. Con số này phá kỷ lục trước đó là 4,11 đô la một gallon đã đứng chững lại kể từ tháng 7-2008.
Lạm phát cũng đang tăng cao vì cuộc chiến - Ảnh: Vox
Khi Nga tiếp tục tấn công quân sự ở Ukraine, giá khí đốt đang tăng nhanh hơn kể từ khi cơn bão Katrina ập vào các giàn khoan và nhà máy lọc dầu dọc theo Vịnh Mexico vào năm 2005.
Mức trung bình 4,17 đô la có nghĩa là giá đã tăng 55 xu một gallon chỉ trong tuần trước và 63 xu, tương đương 18%, kể từ ngày 24-2, ngày quân Nga tấn công Ukraine.
Tom Kloza, trưởng bộ phận phân tích năng lượng toàn cầu của OPIS, cho biết giá xăng sẽ không sớm chững lại trong thời gian sớm.
Kloza nhận định: “Tôi nghĩ chúng ta sẽ đạt 4,50 đô la một gallon trước khi nó quay đầu. Rủi ro là điều này sẽ trở nên tồi tệ như thế nào, điều này sẽ tiếp diễn trong bao lâu. Thậm chí 5 đô la một gallon trên toàn quốc là có thể xảy ra. Tôi đã không dự đoán được điều đó trước khi cuộc giao tranh bắt đầu".