Đề cập đến trách nhiệm của quản lý nhà nước với lĩnh vực đất đai khi thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội, đai biểu Vũ Lưu Mai (Hà Nội) phân tích, khác với nhiều nước sở hữu tư nhân đất đai, sở hữu đất đai của Việt Nam có thể chế đặc thù. Hiến pháp khẳng định đất đai là sở hữu toàn dân do nhà nước quản lý.
“Quyền lực rất lớn được trao gửi cho bộ máy nhà nước, sao cho sử dụng hiệu quả, tăng thu cho ngân sách nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân” – đại biểu Mai bình luận.
Thế nhưng, theo đại biểu, bên cạnh những kết quả đạt được, quản lý đất đai đang đối mặt nhiều thách thức, hiệu quả sử dụng không cao.
Đại biểu Vũ Lưu Mai (Hà Nội) nêu ý kiến thảo luận sáng 27/10
“Số thu ngân sách liên tục tăng, nhưng chủ yếu là thị trường sơ cấp, 67% là từ tiền sử dụng đất, 12% từ tiền thuê đất, số thu tăng thêm từ đầu tư trên đất không cao” - đại biểu phản ánh.
Trong khi đó, lãng phí đất đai là thực trạng nhức nhối. Dẫn báo cáo của Bộ Tài chính, bà Mai nêu, trên phạm vi toàn quốc có 743 triệu m2 đất đang hoang hoá, sử dụng sai mục đích, nhưng tiền thu được rất thấp, chỉ có 286 tỉ đồng.
Phân tích nguyên nhân từ khía cạnh trách nhiệm quản lý nhà nước, đại biểu Hà Nội nhận định tư duy nhiệm kỳ là một trong những nguyên nhân gây lãng phí đất đai rất lớn. Qua giám sát, đại biểu Mai phản ánh, bên cạnh địa phương tích cực thu hồi đất hoang hoá, vẫn còn những địa phương sau mỗi nhiệm kỳ số dự án treo lại tăng lên.
Tình trạng nữa, được đại biểu chỉ ra, là có sự lạm dụng quyền lực để trục lợi cá nhân từ đất đai. “Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước phản ánh có biểu hiện lợi ích nhóm ở một số địa phương, vi phạm về đấu thầu, giao đất không qua đấu giá” – bà Mai thông tin.
Điểm nữa, là trách nhiệm bộ máy công quyền trong một số trường hợp không cao, còn một bộ phận thờ ơ thiếu trách nhiệm.
“Hiện nay giải quyết đất đai không chỉ là trách nhiệm của địa phương mà có trách nhiệm rất nhiều bộ ngành liên quan. Nhưng khi vướng mắc, địa phương gửi câu hỏi cho bộ ngành, thì câu trả lời của các bộ ngành luôn là “cứ thực hiện theo quy định của pháp luật”, ngay cả khi pháp luật chưa có quy định hoặc quy định khác nhau thì câu trả lời vẫn vậy” – đại biểu Mai nhấn mạnh.
Toàn cảnh phiên thảo luận về tìnhh hình kinh tế - xã hội
“Đất đai là vấn đề phức tạp, không phải một sớm chiều giải quyết được ngay, nhưng người dân mong chính quyền cần xử lý quyết liệt các vướng mắc đất đai, cần đưa ra lộ trình, thời hạn cụ thể, được nghị quyết hoá vì đó là thước đo mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cơ quan công quyền” – đại biểu đề nghị.
Trước đó, thực hiện giám sát việc quản lý sử dụng đất đai, đoàn giám sát của Quốc hội phát hiện, bên cạnh nhiều địa phương xử lý thu hồi được nhiều dự án “treo”, chậm tiến độ, công tác quản lý, sử dụng đất đai cũng còn nhiều tồn tại.
"Hầu hết các địa phương không thực hiện được các chỉ tiêu quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, dẫn đến tình trạng sử dụng đất không theo quy hoạch còn phổ biến, quy hoạch treo, dự án treo còn lớn, gây lãng phí lớn" - đoàn giám sát phản ánh.
Đáng chú ý, nhiều công trình, dự án trong năm kế hoạch không triển khai; chỉ tiêu đất chưa sử dụng trong kế hoạch sử dụng đất kỳ cuối (2016- 2020) tăng cao tại nhiều địa phương. Đây là hệ quả của tình trạng "dự án treo", sau khi đã được cấp có thẩm quyền quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư nhưng không thực hiện được, phải huỷ bỏ phát sinh nhiều và tại tất cả các địa phương. Số này gồm các dự án đầu tư công không đảm bảo kinh phí thực hiện, dự án có vốn đầu tư ngoài ngân sách, nhà đầu tư khi đăng ký nhu cầu sử dụng đất dự án không phù hợp với khả năng, nguồn lực...
Theo số liệu thống kê, có gần 1.740 công trình, dự án được UBND cấp tỉnh phê duyệt, nhưng không triển khai phải huỷ bỏ, với diện tích hơn 12.000 ha.
Sai phạm trong giao đất, cho thuê đất cũng được Đoàn giám sát phát hiện tại một số địa phương. Thống kê 5 năm qua cho thấy, có 6.225 dự án được Nhà nước giao, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, tổng diện tích 30.849 ha.
Nhiều dự án thuộc đối tượng nhà nước giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất như dự án khu dân cư, đô thị... chậm đưa đất vào sử dụng hoặc dự án đã khai thác nhưng hiệu quả thấp, sử dụng sai mục đích, gây lãng phí đất đai. Thậm chí, nhiều dự án tình trạng hoang hóa kéo dài hàng chục năm…