Kỳ 1: Văn hóa ẩm thực - hương vị đất Phương Nam

Bản sắc văn hóa Nam Bộ phóng khoáng, nghĩa tình, hòa hợp với tinh thần cách mạng kiên cường, lạc quan đã hình thành nên một diện mạo văn hóa rất riêng, vừa năng động, cởi mở, vừa giữ được cốt cách nghĩa tình.

Nói đến văn hóa TPHCM trong hành trình 50 năm phát triển và hội nhập, không thể không nhắc tới văn hóa ẩm thực - một mảng màu đặc sắc, phản ánh chân thực nhất tinh thần cởi mở, giao thoa và sáng tạo không ngừng của vùng đất này. Hành trình ẩm thực của thành phố không chỉ là sự tiếp nối những món ăn dân dã Nam Bộ, mà còn là sự hội tụ, chắt lọc tinh hoa ẩm thực bốn phương để tạo nên bản sắc rất riêng, rất Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh.

Hương vị 50 năm giao thoa và lưu giữ

Từ sau năm 1975, với vị thế là trung tâm kinh tế - văn hóa lớn của cả nước, thành phố nhanh chóng đón nhận dòng chảy ẩm thực từ các vùng miền khác nhau. Những người con xa xứ từ miền Bắc, miền Trung vào lập nghiệp, mang theo món ngon quê nhà, góp thêm vào bức tranh ẩm thực đa dạng nơi đây. Người Sài Gòn không ngần ngại đón nhận, thử nghiệm và biến tấu để những hương vị ấy vừa giữ được nét nguyên bản, vừa pha chút phóng khoáng, dễ chịu của người Nam Bộ. Đó là lý do người ta có thể tìm thấy một quán bún bò Huế đúng vị bên cạnh một gánh bánh canh Trảng Bàng hay một quán phở Bắc thơm lừng ngay giữa lòng quận 1 sầm uất.

Lễ hội Văn hóa Ẩm thực, Món ngon Saigontourist Group 2025 do Tổng Công ty Du lịch Sài Gòn tổ chức

Bên cạnh đó, chính đời sống đô thị sôi động, nhịp sống hối hả đã góp phần hình thành nên một nền ẩm thực đường phố đặc trưng, nơi những món ngon được bày bán ngay trên vỉa hè, đầu hẻm. Ẩm thực đường phố không đơn thuần là giải pháp tiện lợi cho người lao động, mà còn trở thành nét văn hóa, phản ánh sinh động đời sống của người dân thành phố. Những xe hủ tiếu gõ len lỏi khắp các con hẻm, những quán ốc tụ tập đông đúc mỗi tối, hay những xe bánh mì, gỏi cuốn, bột chiên nức tiếng khắp các quận đã làm nên một phần hồn cốt của thành phố này.

Trong 50 năm qua, thành phố cũng chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của các nhà hàng, quán ăn mang phong cách ẩm thực quốc tế. Nếu như những năm 80, 90, các quán ăn Hoa chiếm ưu thế với dimsum, vịt quay Bắc Kinh, lẩu Tứ Xuyên thì bước sang thập niên 2000, ẩm thực Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Âu Mỹ xuất hiện nhiều trên các con phố ẩm thực. Không chỉ phục vụ cộng đồng người nước ngoài sinh sống tại thành phố, những không gian ẩm thực này còn thu hút đông đảo người dân địa phương, đặc biệt là giới trẻ, tạo nên một dòng chảy hội nhập mạnh mẽ trong văn hóa ẩm thực.

Một điểm nhấn đáng chú ý trong hành trình ẩm thực 50 năm chính là sự trỗi dậy của những món ăn mang tính biểu tượng gắn liền với thương hiệu TPHCM.

Bánh mì Sài Gòn với lớp vỏ giòn rụm, nhân đầy ắp thịt nguội, chả lụa, pate, đồ chua, rau răm không chỉ là bữa sáng quen thuộc mà còn vươn tầm thế giới, xuất hiện trên nhiều tạp chí ẩm thực quốc tế. Phở Sài Gòn với nước dùng ngọt thanh, đậm đà vị xương hầm, cùng đủ loại rau thơm cũng trở thành dấu ấn khó phai trong lòng thực khách bốn phương. Các món cơm tấm, bún mắm, bánh xèo, bò bía... dù có gốc gác từ nhiều vùng miền khác nhau, nhưng khi vào tay người Sài Gòn đã khoác lên mình phong vị rất riêng.

Món phở Việt Nam được giới thiệu tại sự kiện du lịch

Điểm sáng trong văn hóa ẩm thực thành phố những năm gần đây chính là sự trở lại của các món ăn truyền thống với hình thức hiện đại hơn. Các quán cà phê phục vụ món ăn dân dã như xôi mặn, bánh đúc, bánh bèo chen vai sát cánh cùng những tiệm trà sữa, cà phê specialty phong cách Âu - Mỹ. Các lễ hội ẩm thực được tổ chức thường xuyên tại các trung tâm thương mại, công viên, hội chợ không chỉ giúp người dân thành phố có cơ hội thưởng thức món ngon bốn phương mà còn góp phần quảng bá nét đẹp văn hóa ẩm thực địa phương đến với bạn bè quốc tế.

Ngay từ những năm sau ngày thống nhất đất nước, TPHCM đã sớm trở thành trung tâm giao lưu kinh tế, văn hóa lớn nhất cả nước. Người dân từ khắp các tỉnh thành đổ về sinh sống, lập nghiệp, mang theo thói quen ẩm thực vùng miền tạo nên một "đại tiệc" phong phú ngay trên từng con hẻm nhỏ. Từ món bún bò Huế cay nồng, bún mắm miền Tây đậm đà, phở Bắc thơm lừng đến những món ăn vặt đường phố Nam Bộ như bánh tráng trộn, bò bía, gỏi cuốn... tất cả hòa quyện thành "bản đồ ẩm thực" sống động.

Không chỉ dừng lại ở việc hội tụ, ẩm thực Sài Gòn còn mang tính dung hòa rõ nét. Người miền Bắc vào Nam mở quán phở, dần điều chỉnh hương vị thanh nhẹ hơn để phù hợp khẩu vị người miền Nam. Người miền Trung bán bánh bèo, bánh bột lọc cũng bớt cay để thu hút thực khách tứ phương. Chính sự linh hoạt, cởi mở trong cách chế biến, thưởng thức đã tạo nên nét độc đáo của ẩm thực Sài Gòn: không có ranh giới vùng miền, không cầu kỳ nguyên bản, mà luôn sẵn sàng biến tấu để chiều lòng thực khách.

Giới thiệu món ăn tại lớp bếp Việt dành cho du khách

Từ những năm 2000, khi du lịch phát triển mạnh mẽ, ẩm thực đường phố TPHCM dần trở thành một "thương hiệu" thu hút du khách. Các khu phố ẩm thực ra đời, vừa đáp ứng nhu cầu thưởng thức món ngon, vừa trở thành không gian giao lưu văn hóa ẩm thực đa sắc. Phố ẩm thực Vĩnh Khánh (quận 4) nổi tiếng với các món hải sản nướng; phố ẩm thực Phan Xích Long (quận Phú Nhuận) là "thiên đường" lẩu, nướng, ăn vặt; khu Bùi Viện (quận 1) vừa phục vụ ẩm thực bản địa vừa đưa hương vị Âu - Á vào những món fusion đặc sắc.

Song song đó, các lễ hội ẩm thực được tổ chức định kỳ như Lễ hội Ẩm thực Đất Phương Nam, Liên hoan Món ngon các nước... đã trở thành sân chơi quy tụ hàng trăm đầu bếp, nghệ nhân, góp phần quảng bá rộng rãi nét đặc sắc ẩm thực thành phố ra cả nước và quốc tế. Qua mỗi mùa lễ hội, câu chuyện về những món ngon Sài Gòn lại được kể tiếp, sinh động, gần gũi và hấp dẫn.

Giữ hồn món ngon xưa giữa dòng chảy hiện đại

Dù nhịp sống đô thị liên tục đổi thay, văn hóa ẩm thực Sài Gòn vẫn giữ được những mạch nguồn truyền thống. Những quán ăn gia truyền ba, bốn đời vẫn bền bỉ bám trụ, trở thành "điểm hẹn ký ức" của bao thế hệ người thành phố. Hủ tiếu Thanh Xuân tồn tại hơn 70 năm trên đường Tôn Thất Thiệp, bánh mì Hòa Mã trên đường Cao Thắng, xôi Bà Chiểu hay cháo sườn Bùi Hữu Nghĩa... đều là những chứng nhân của hành trình giao thoa, lưu giữ và phát triển của văn hóa ẩm thực thành phố. Mỗi món ăn, mỗi quán xá không chỉ là nơi thỏa mãn vị giác, mà còn là nơi lưu giữ hồn phố, hồn người.

Không chỉ món ăn, văn hóa ẩm thực Sài Gòn còn gắn liền với không gian thưởng thức rất riêng. Những gánh hủ tiếu gõ, xe bánh mì, xe chè rong len lỏi khắp các con hẻm đã trở thành một phần ký ức tập thể. Dù phố xá ngày càng sầm uất, những hình ảnh quen thuộc ấy vẫn hiện hữu, giữ trọn cái chất đời, chất phố dung dị mà sâu sắc.

Cùng với quá trình hội nhập quốc tế, ẩm thực Sài Gòn không ngừng mở rộng biên độ. Ẩm thực Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Ấn Độ... dần trở thành lựa chọn quen thuộc của người dân thành phố. Các chuỗi nhà hàng quốc tế đổ bộ, mang theo phong cách phục vụ hiện đại, nâng tầm trải nghiệm ẩm thực. Không chỉ du nhập, đầu bếp Sài Gòn còn khéo léo Việt hóa, sáng tạo những phiên bản ẩm thực fusion độc đáo, biến hóa sushi thành sushi cuốn chấm nước mắm, pizza phở, bánh mì bò nướng phô mai...

50 năm phát triển, văn hóa ẩm thực TPHCM không chỉ là câu chuyện của món ngon, mà còn là tấm gương phản chiếu văn hóa đô thị. Qua từng món ăn, người ta thấy được sự giao thoa Đông - Tây, Bắc - Nam; thấy được sự thích nghi, sáng tạo không ngừng nghỉ của cư dân đô thị phương Nam. Từng món ăn, từng hương vị trở thành sợi dây kết nối quá khứ - hiện tại - tương lai, góp phần làm nên bản sắc văn hóa rất riêng của thành phố mang tên Bác.

(Còn tiếp...)